قبل از هر كار عضو شويد.

از این به بعد برای دریافت پاورها و نرم افزار ها باید عضو شوید

توجه : برای استفاده بهتر از سایت عضو شوید یا اگر عضو هستید از قسمت ورود کاربران وارد گردید.

تمام مطالب سایت در این صفحه نیست ؛ به صفحات دیگر مراجعه کنید .

دیریت وبلاگ از شما می خواهد که در صورت رضایت از این سایت ؛ این سایت را به دوستان و کسانی که به دنبال انواع نمونه سوالات و پاورپوینت ها و پاسخ تمرین ها و مسئله ها و ..... هستند معرفی کنید .

اگر مطلبی مورد نظرتان است و در این سایت نیست آن را با ما در میان گذارید.

منابع:

اسکای علوم

علوم20

علوم وب

نادری20

oloms.ir

 پدیده سراب

با شنيدن نام سراب معمولا اولين تصاويري كه به ذهن خطور مي كند ، همان صحنه هاي خيال انگيز ويژه ازآب و تاب كارتوني هستندكه همگي كمابيش با آنها آشنا هستيم . مناطق سرسبز و زمين هاي پوشيده از نخل گرمسيري همراه آبگير يا بركه اي زيبا با آب زلال كه البته تمامي به محض رسيدن قهرمان داستان يكباره نيست و ناپديد مي شوند . اما آنچه بخواهيد در واقعيت و به دور از اين خيال پردازي هاي سينياتوري و استادانه سراب را بررسي كنيم بايد پذيرفت كه اين پديده كاملا علمي تقريبا هيچ تناسبي با شكل نمايشي و كارتوني خود ندارد .

به طور كلي در بيشتر انواع اين پديده شيئي چنان بازتاب مي يابد كه گويي بركه اي از آب در آن مكان و زير اين شيئ وجود دارد . در واقع اگر در جستجوي يك سراب واقعي و طبيعي هستند ، بايد سري به مناطق گرمسيري بزنيد و معمول ترين آنها را در بزرگراه ها ودر سطح جاده هاي آسفالته مشاهده كنيد .

سراب از ديدگاه علمي چگونه توجيه مي شود ؟
 اصل و ريشه ي اين پديده را بايد در شيوه ي حركت نور در محيط هاي مختلف و به تبع آن پديده ي شكست و انكسار نور بررسي كرد . همان طور كه مي دانيد پرتوهاي نور در عبور از محيط هايي با غلظت هاي متفاوت تغيير جهت داده و به عبارتي مي شكنند ، مثل عبورنور از هوا به آب و يا از هواي گرمتر به هواي سردتر و علت هم به تغيير سرعت نور در محيط هاي متفاوت بر مي گردد . سراب دقيقاً زماني رخ مي دهد كه شاهد يك جابجايي و تغيير بسيار سريع در چگالي هوا و اتمسفر جو هستيم : يعني زماني كه يك لايه هوا به مقدار نسبتا زيادي گرمتر از سطح مجاورش باشد . اين اتفاق معمولا در روزهاي گرم تابستان روي مي دهد ، به شكلي كه سطح يك جاده آسفالته كه زير تابش مستقيم خورشيد به شدت داغ شده است .لايه هوايي را كه دربالاي آن قرار دارد ، كاملا گرم مي كند و در نتيجه سبب ايجاد تفاوتي فاحش ميان چگالي هواي اين لايه و لايه هاي بالايي آن مي شود . بدين ترتيب با عبور نور از اين سطوح متفاوت جهت آن به سمت بالا تغيير مي يابد و سراب ايجاد مي شود .

براي بارزتر شدن قضيه به اين نكته توجه كنيد كه به طور معمول پرتوهاي بازتابي از يك شيئ مثلا يك خودرو در جهت هاي متعددي درفضا حركت مي كنند و يك جسم تنها در زماني قابل رويت خواهد بود كه گوشه اي از اين پرتوها با مردمك چشم برخورد كنند دريك روز كاملا ابري ، شما تنها همان نوري را مي بينيد كه به طور مستقيم از جسم به سوي چشمانشان بازتاب مي يابد ، اما در روزهاي آفتابي شرايط كمي متفاوت است در اينجا آن پرتوهايي كه به طور مستقيم از شيئي به سوي چشم ها حركت مي كنند همان وضعيت قبلي تكرار مي كنند . اما علاوه بر اين پرتوهايي نيز وجود دارند كه به سمت زمين حركت مي كنند اين پرتوها در عبور از لايه سردتر و چگالي تر بالايي به لايه گرمتر و سبك تر پائيني شكسته و به طرف چشمانش باز مي تابنددر نتيجه اين فرآيند ، شما شاهد 2 تصوير يكسان از شيئ خواهيد بود ، يكي روي جاده و ديگري در سطح آن .

مغز انسان تنها قادر به درك حركت نور در مسير مستقيم است ، بنابراين چنين به نظر مي آيد كه در سطح جاده چاله اي پر از آب وجود دارد كه تصوير دوم حاصل از انعكاس تصوير اول در داخل اين آب است . از اين نوع سراب به عنوان سراب پائيني و يا فرعي ياد مي شود چرا كه شكل گيري آن در زير خط افق است .

سرابهاي بالاتر و اصلي انواعي هستند كه در بالاي خط افق ظاهر مي شوند . اين نوع سراب در چشم اندازهاي پوشيده از يخ و يا آبهاي بسيار سرد روي مي دهد .

جايي كه يك لايه بسيار سردتر از هوا زير لايه نسبتاً گرمتر قرار گرفته است و همين باعث مي شود سراب خيلي بالاتر از سطح معمول آن ظاهر شود .

مشاهده ي قايق هايي كه در هوا شناورند بر اثر همين شكل سراب است . در اين نوع معمولاً شيئ بازتابي از اندازه هاي اوليه ي خود خارج شده و تصويري غير واقعي و بسيار بزرگتر را به نمايش مي گذارد

نرم افزار آموزش علوم سوم راهنمایی برگرفته از سایت انیاک

دانلود مستقیم (تمامی بخشها)
تا سه بخش اول رایگان

خرید سی دی و دی وی دی آموزشی
برای خرید سی دی آموزشی کلیک کنید.
قیمت : 12500 تومان

شهاب سنگ ها اجرام طبیعی هستند که توسط جاذبه ی زمین، به سمت آن کشیده شده و پس ازعبوراز جو به سطح زمین برخورد می کنند.این اجرام می توانند شامل تکه هایی ازسیارک ها، دنباله دارها و… باشند. سقوط شهاب سنگ ها ممکن است با ظهورآتش و سپس انفجار همراه باشد. شهاب سنگ ها را معمولا به نام محلی که درآن یافت می شوند نام گذاری می کنند. بعضی از این اجرام شبیه به سنگ های آتشفشانی زمین هستند.برخی دیگر شبیه آهن- نیکلی هستند که طبق باورهای امروزین هسته ی زمین رامی سارند. با این وجود بسیاری دیگر به هیچ چیز زمینی شباهت ندارند. بعضی ازشهاب سنگ ها ممکن است بازمانده ی ماده ی اولیه ای که منظومه ی شمسی ازآن پدید آمده، باشند. بررسی این گونه شهاب سنگ ها درآزمایشگاه دانشمندان را قادر می سازد تا با بخشی ازغباراختری که منظومه ی شمسی – از جمله خورشید وزمین- ازآن پدید آمده کار کنند.سقوط شهاب سنگ ها در برخی موارد شامل هزاران قطعه سنگ است که وزن آن ها روی هم به چندین تن می رسد. چنین مواردی را ((بارش شهاب سنگی)) می نامند و به هر قطعه ی جداگانه ازبارش شهاب سنگی ((پاره)) می گویند.

سقوط شهاب سنگ تنها مختص زمین نیست؛یعنی این احتمال وجود دارد که سطح کرات وسیارات دیگر نیزمورد اصابت شهاب سنگ ها قرارگیرد. به طورمثال دربیست وسوم فروردین امسال مریخ نورد روح تصویری را از محیط اطراف خود به زمین مخابره کرد که یک شهاب سنگ را در خود جای داده بود.شایان ذکر است که این شهاب سنگ آلن هیلز نام گرفته ویک شهاب سنگ آهنی است.

گاهی اوقات پیش می آید که شهاب سنگ بزرگی با سطح سیارات سنگی مانند زمین و مریخ ویا با سطح کراتی مانند ماه برخورد کنند.دراثر برخورد این گونه شهاب سنگ ها،روی سطح سیارات سنگی حفره ها وگودال هایی بوجود می آیند که تا حدودی به دهانه ی یک آتشفشان خاموش شباهت دارند؛به این حفره ها و گودال ها ((کریتر)) یا ((دهانه های برخوردی)) می گویند. دهانه ی برخوردی بسیار قدیمی واقع در بیابان آریزونا درآمریکای جنوبی ازاین جمله است.

۱) چگونه می توان یک تخم مرغ تازه و کهنه را از یکدیگر تشخیص داد؟ اگر یک تخم مرغ تازه را در ظرف آبی وارد کنیم در میان آب غرق می گردد در حالیکه یک تخم مرغ کهنه بر سطح آب شناور می ماند. ۲) دلیل شناور ماندن تخم مرغ کهنه بر سطح آب چیست؟ دلیل این شناوری رشد کیسه هوایی تخم مرغ در اثر گذشت زمان و تبخیر آب تخم مرغ از آن است. ۳) چرا گاهی اوقات تخم مرغ به سختی پوست کنده می شود؟ این خود دلیلی بر تازگی تخم مرغ است، اگر این تخم مرغ ها را به مدت یک هفته تا۱۰ روز در انبار نگهداری نمایند بعد از پختن معمولا راحت تر پوست کنده می شوند. ۴) چرا بعضی از تخم مرغ ها دارای یک حلقه سبزرنگ به دور زرده خود می باشند؟ علت تشکیل این حلقه ترکیب آهن و گوگرد موجود در تخم مرغ می باشد. ۵) آیا تخم مرغ های دارای این حلقه های سبزرنگ را می توان مصرف نمود؟ بلی، زیرا این حلقه ها دلیلی بر امر خرابی تخم مرغ نیست و اثری بر ارزش غذایی آن ندارد. ۶) کدام کشور بیشترین مصرف سرانه تخم مرغ را دارد؟ ژاپن ۷) رشته های نخی شکل سفید رنگ موجود در سفیده تخم مرغ چه نامیده می شود؟ شالاز ۸) ساختار شالاز از چه ماده ای تشکیل شده است؟ پروتئین ۹) وظیفه رشته شالاز در تخم مرغ چیست؟ نگهداری زرده در مرکز سفیده تخم مرغ است. ۱۰) چرا گاهی سفیده تخم مرغ کدررنگ است؟ کدر بودن سفیده تخم مرغ به دلیل وجود دی اکسیدکربن موجود در تخم مرغ است. ۱۱) آیا این امر (کدری سفیده تخم مرغ) دلیل بر تازگی آن است؟ بلی، دلیل این امر دی اکسیدکربن موجود در تخم مرغ بوده که فرصت خروج از پوسته را نیافته است. ۱۲) کریستال زرد یا سبزرنگ موجود در سفیده تخم مرغ بیانگر چیست؟ حضور بلورهای زرد یا سبزرنگ در سفیده خام به دلیل وجود ریبوفلاوین تخم مرغ است. ۱۳) آیا خوردن تخم مرغ خام صحیح است؟ خطر مسمومیت غذایی تخم مرغ های خام و ناپخته بالاست و بهتر است که غذاهای حاوی تخم مرغ خام مصرف نشوند. ۱۴) چرا باید تخم مرغ ها را در بسته های مخصوص خودشان نگهداری نمود؟ سطح پوسته تخم مرغ حاوی روزنه های بسیار است و اگر تخم مرغ را در بسته های مخصوص خودشان نگهداری ننماییم، از این طریق تخم مرغ بو و طعم غذاهای درون یخچال را جذب می نماید. ۱۵) بهترین راه ذخیره تخم مرغ ها چیست؟ بهترین راه ذخیره تخم مرغ ها اینست که در بسته های مخصوص خود و در یخچال نگهداری شوند. ۱۶) برای چه مدت می توان تخم مرغ ها را نگهداری نمود؟ تخم مرغ های تازه را می توان در بسته بندی های مخصوص خودشان و در دمای یخچالی ۴تا۵ هفته پس از تولید نگهداری کرد. ۱۷) جهت کاهش کیفیت تخم مرغ ها چه باید کرد؟ به محض خرید، تخم مرغ ها را از یخچال فروشگاه ها آنها را به یخچال منازل منتقل کرد. ۱۸) چرا باید تخم مرغ ها را در یخچال نگهداری کرد؟ تخم مرغ ها نیز مانند سایر مواد غذایی فسادپذیر بوده و دارای تاریخ مصرف است. اگر تخم مرغ را در فضای باز نگهداری نماییم این امر فساد تخم مرغ را تسریع می بخشد. ۱۹) رنگ پوسته تخم مرغ به چه عواملی بستگی دارد؟ این امر به نژاد مرغ های تخمگذار مربوط است. ۲۰) آیا رنگ پوسته تخم مرغ اثری در ارزش غذایی آن دارد؟ خیر، رنگ پوسته وابسته به نژاد بوده و هیچ اثری بر ارزش غذایی آن، کیفیت، طعم و نوع پخت آن ندارد. ۲۱) آیا بین لاله گوش مرغ های تخمگذار و رنگ تخم مرغ های آنها ارتباطی وجود دارد؟ بلی، مرغ های با لاله گوش سفید تخم مرغ سفید و مرغ های با لاله گوش قرمز تخم مرغ های قهوه ای تولید می نمایند. ۲۲) علت ایجاد لکه های خونی در تخم مرغ چیست؟ گاهی اوقات لکه های خونی کوچک در زرده تخم مرغ دیده می شود، این لکه ها دلیل بر نطفه دار بودن تخم مرغ نیست، بلکه به علت پارگی عروق خونی بر روی زرده در طی شکل گیری تخم مرغ بوجود می آیند. ۲۳) آیا از تخم مرغ های دارای لکه خونی می توان استفاده نمود؟ بلی، می توان با نوک چاقو آن لکه ها را برداشت و از تخم مرغ ها استفاده نمود. ۲۴) درجه بندی یک تخم مرغ بر چه اساسی تعیین می گردد؟ تخم مرغ ها را بر مبنای کیفیت پوسته، کیفیت داخلی و اندازه کیسه هوایی آنها درجه بندی می کنند. ۲۵) نگهداری تخم مرغ به مدت ۱ روز در دمای اتاق معادل چند روز نگهداری آن در یخچال است؟ معادل با نگهداری آن به مدت یک هفته در یخچال است. ۲۶) بهترین محل نگهداری تخم مرغ ها در یخچال کجاست؟ تخم مرغ را باید در طبقات یخچال و در بسته های مخصوص خودشان نگهداری نمود. ۲۷) چرا درب یخچال محل مناسبی جهت نگهداری تخم مرغ نیست؟ چون دارای نوسانات دمایی زیادی است. ۲۸) مصرف سرانه تخم مرغ در ایران چقدر است؟ ۸۴/۵ کیلوگرم در سال. ۲۹) پنج گروه عمده غذایی کدامند؟ نان ها، سبزی ها، میوه ها، گوشت، ماکیان، تخم مرغ، ماهی و حبوبات، شیر و لبنیات. ۳۰) آیا می توان تخم مرغ را بعنوان یک رژیم غذایی سالم مصرف نمود؟ تخم مرغ در گروه گوشت و ماکیان قرار دارد و می توان آن را بطور متناوب به جای گوشت قرمز، ماهی و مرغ استفاده نمود. ۳۱) تخم مرغ حاوی چه مواد غذایی است؟ پروتئین، کلسیم، فسفر، انواع ویتامین ها و مواد معدنی، چربی ها. ۳۲) چه عواملی در افزایش میزان سطح کلسترول خون موثرند؟ چربی های اشباع در مقایسه با کلسترول رژیم غذایی بر افزایش میزان سطح کلسترول خون موثرتر هستند. ۳۳) کلسترول چیست؟ کلسترول از نظر ساختار شیمیایی نوعی موم محسوب می شود. ۳۴) نقش کلسترول چیست؟ کلسترول در ساختمان سلول ها و هورمون ها بدن نقش بسزایی را ایفا می نماید. ۳۵) کلسترول توسط کدام عضو بدن تولید می گردد؟ کبد ۳۶) انواع کلسترول کدامند؟ کلسترول غذایی و کلسترول خون. ۳۷) کلسترول غذایی چیست؟ کلسترولی است که از طریق غذا وارد بدن می شود. ۳۸) کلسترول خون چیست؟ کلسترولی است که در عروق خونی جریان دارد. ۳۹) آیا همه منابع غنی از پروتئین گرانقیمت هستند؟ خیر، زیرا تخم مرغ یک منبع غنی از پروتئین با قیمت مناسب است که محققین از آن به عنوان یک معیار استاندارد جهت اندازه گیری پروتئین سایر مواد غذایی بهره می برند. ۴۰) هر مرغ بطور متوسط سالانه چه تعداد تخم مرغ می گذارد؟ در حدود ۳۰۰ عدد. ۴۱) چه میزان چربی در تخم مرغ موجود است؟ ۵/۴ گرم چربی. ۴۲) چه میزان از چربی موجود در تخم مرغ اشباع است؟ ۵/۱ گرم. ۴۳) چه میزان از چربی موجود در تخم مرغ غیراشباع است؟ ۸/۲ گرم. ۴۴) میزان بالای کلسترول خون باعث چه رخدادهایی می گردد؟ اگر میزان کلسترول خون بالا باشد، سبب می گردد که سرخرگ ها مسدود گردند و این امر باعث کندشدن حرکت خون در رگ ها گردیده و ممکن است آن را بطور کلی مسدود نماید و باعث حمله قلبی گردد. ۴۵) چگونه می توان میزان کلسترول خون و خطرات حمله قلبی را کاهش داد؟ با عدم مصرف چربی های اشباع، افزایش تمرینات بدنی، داشتن وزن متناسب با قد و عدم مصرف سیگار می توان سطح کلسترول خون را کاهش داد. ۴۶) مسمومیت غذایی چیست؟ تمامی مواد مغذی قابلیت انتقال میکرو ارگانیزم ها و توکسین ها را دارند که اگر بر اثر فرآوری مناسب از بین نروند، نتیجه آن مسمومیت غذایی است. ۴۷) چگونه می توان خطر مسمومیت غذایی توسط تخم مرغ را کاهش داد؟ پوسته یک تخم مرغ معمولا حاوی انواع میکروارگانیزم هاست که با ضدعفونی نمودن، شستن و پاک کردن پوسته یک تخم مرغ می توان خطر مسمومیت توسط میکروارگانیزمها را کاهش داد. ۴۸) برای کاهش احتمال خطر مسمومیت به هنگام طبخ غذا با تخم مرغ چه باید کرد؟ از تخم مرغ های آلوده، ترک دار، شکسته و… نباید استفاده نمود و از روش های اصولی چون شستن دست ها، ضدعفونی کردن وسایل و ظرف های آشپزخانه و… بهره برد. ۴۹) باکتری ها علاوه بر غذا به چه عوامل دیگری نیازمندند؟ رطوبت، دما و زمان. ۵۰) جهت از بین بردن خطر وجود باکتری ها در تخم مرغ از چه روش هایی می توان بهره برد؟ سرد کردن و پختن. ۵۱) معروف ترین باکتری موجود در تخم مرغ چه نام دارد؟ سالمونلا انتریدیس. ۵۲) کدام مواد موجود در تخم مرغ به مصارف دارویی و شیمیایی می رسند؟ لیزوزیم و فسفوتین. ۵۳) جهت مصرف مجدد غذاهای حاوی تخم مرغ آن را باید تا چه دمایی حرارت داد؟ ۷۰درجه سانتیگراد. ۵۴) باقی مانده غذاهای حاوی تخم مرغ را باید در چه دماهایی نگهداری نمود؟ در مکانی با دمای بیش از ۶۰درجه سانتیگراد و یا در مکانی با دمای کمتر از ۱۰درجه سانتیگراد. ۵۵) برای تهیه تخم مرغ پخته آن را باید تا چه مدت حرارت داد؟ ۷تا۹ دقیقه. ۵۶) برای طبخ غذاهای حاوی تخم مرغ تا چه دمایی باید آنها را حرارت داد؟ تا بیش از ۷۰درجه سانتیگراد. ۵۷) رنگ زرده تخم مرغ به چه عواملی بستگی دارد؟ جیره غذایی مرغ های تخمگذار. ۵۸) جهت نگهداری تخم مرغ در بسته های مخصوص شان، باید آنها را چگونه در بسته ها جای داد؟ قسمت پهن تخم مرغ باید رو به بالا باشد. ۵۹) آیا می توان تخم مرغ را در فریزر نگهداری نمود؟ خیر. ۶۰) تخم مرغ پخته را تا چه مدت می توان در یخچال نگهداری نمود؟ تا ۱ هفته.

میکروسکوپ (از یونانی μικρόσκοπεῖν) یا ریزبین دستگاهی است که برای دیدن اجسامی که با چشم غیر مسلح دیده نمی‌شوند بکار می‌رود.

سیر تحولی و رشد

در طول سده هیجدهم میکروسکوپ در گروه ابزارهای سرگرمی به شمار می‌آمد. با پژوهشهای بیشتر پیشرفتهای چشمگیری در شیوه ساختن عدسی شئی بدست آمد. بطوری که عدسی‌های دیگر بصورت ذره بینهای معمولی نبودند بلکه خطاهای موجود در آنها که به کجنمایی معروف هستند، رفع شده‌اند و آنها می‌توانستند جرئیات یک شی را دقیقاً نشان دهند. پس از آن در طی پنجاه سال، پژوهشگران بسیاری کوشیدند تا بر کیفیت و مرغوبیت این ابزار بیفزایند. سرانجام ارنست آبه توانست پایه دانشی میزان بزرگنمایی میکروسکوپ را تعریف کند.

بدین گونه میزان بزرگنمایی سودمند آن بین ۵۰ تا ۲۰۰۰ برابر مشخص شد. البته می‌توان میکروسکوپ‌هایی با بزرگنمایی بیش از ۲۰۰۰ برابر ساخت. مثلاً توان عدسی چشمی را بیشتر کرد. اما توان جداسازی نور ثابت است و درنتیجه حتی بزرگنمایی بیشتر می‌تواند دو نقطه از یک شی را بهتر تفکیک کند. هر چه بزرگنمایی شی افزایش یابد به میزان پیچیدگی آن افزوده می‌شود. بزرگنمایی شی در میکروسکوپهای پژوهشی نوین معمولاً ۳X، ۶X، ۱۰X، ۱۲X، ۴۰X و ۱۰۰X است. در نتیجه بزرگنمایی در این میکروسکوپ بین ۱۸ تا ۱۵۰۰ برابر است. چون بزرگنمایی میکروسکوپ نوری به علت وجود محدودیت پراش از بازه معینی فراتر نمی‌رود برای بررسی بسیاری از پدیده‌هایی که نیاز به بزرگنمایی خیلی بیشتر دارند سودمند است. بررسی های بسیاری صورت گرفت تا ابزار دقیق تری با بزرگنمایی بیشتر ساخته شود. نتیجه این پژوهشها به ساختن میکروسکوپ الکترونی انجامید.

انواع میکروسکوپ از نظر نوع آشکارساز

• میکروسکوپ‌های الکترونی
  • میکروسکوپ الکترونی روبشی
  • میکروسکوپ الکترونی عبوری
• میکروسکوپ نوری
  • میکروسکوپ نوری عبوری
  • میکروسکوپ نوری بازتابی
• میکروسکوپ‌های پراب پویشی
  • میکروسکوپ نیروی جانبی
  • میکروسکوپ نیروی اتمی
  • میکروسکوپ نیروی مغناطیسی
  • میکروسکوپ تونلی پویشی
  • میکروسکوپ میدان نزدیک نوری
  • میکروسکوپ ولتاژ پویشی

انواع میکروسکوپ از نظر ساختمان داخلی

• میکروسکوپ ساده
• میکروسکوپ مرکب

هیدرولوژی یا آب شناسی از دو کلمه Hydro به معنی آب و Logos به معنی شناسایی گرفته شده است.هیدرولوژی علم مطالعه آب کره زمین است و در مورد پیدایش ، چرخش و توزیع آب در طبیعت خصوصیات فیزیکی و شیمیایی آب ، واکنش‌های آب در محیط و ارتباط آن با موجودات زنده بحث می‌کند بنابراین ملاحظه می‌شود که هیدرولوژی در برگیرنده تمامی داستان آب است.

هیدرولوژی چیست ؟

بر اساس آخرین مطالعات تا کنون ۵ میلیارد سال از عمر زمین می گذرد و شواهد مشان می دهد که آب از همان ابتدای تشکیل کره زمین نقش مهمی در تحول و قابل سکونت کردن آن به عنوان تنها سیاره قابل زیست داشته است . با تشکیل اقیانوسها و در یاها و تشگیل بخار از روی آنها و ایجاد ابر و بارندگی و به طور کلی گردش آب در طبیعت و جاری شدن آب در رودخانه ها و بازگشت مجدد آن به طروق مختلف به اقیانوسها ، ابتدا زندگی اولیه با گیاهان و جانداران پست آغاز شد و سپس گیاهان و حیوانات عالی به وجود آمدند.

پوسته زمین که از سنگهای آذرین سرد شده تشکیل شده بود در اثر تماس با هوا و جو تحت تأ ثیر پدیده هوازدگی قرار گرفت و تغییرات همزمان آب ، دما و یخبندان باعث تکه تکه شدن سنگها شده وجاری شدن آبها آنها را جابه جا کرده و دشتهای وسیعی را که دارای پوشش خاک بودند به وجود آوردند . این پوشش خاکی همراه با آب قابل دسترس در طبیعت محیط مناسبی را برای رشد گیاهان فراهم شد و محیط مناسب برای زندگی بشر آماده و مهیا گردید . انسانهای نخستین از آب تنها برای شرب استفاده می کردند بتدریج با پیشرفت تمدن و گذشت زمان از آن برای گردش آسیابها ، کشاورزی و حمل و نقل نیز استفاده کرد.

همزمان با پیشرفت تمدنها استفاده از آب نیز شکل تازه ای به خود گرفت به طوری که در بسیاری از زمینه ها ، از کشاورزی گرفته تا صنعت و از همه مهمتر تولید انرژی از آب استفاده می شود و امروزه دسترسی به آب کافی و با کیفیت مناسب در زمان و مکان مناسب مد نظر می باشد و هرگونه کمبود آب را مانعی در جهت توسعه پایدار می داند به همین دلیل هرساله سرمایه های زیادی برای توسعه منابع آب و طرحهای مرتبط با آن مثل سدسازی و احداث شبکه های آبیاری و زهکشی ، آبخیز داری ، مهار سیل و تغذیه آبهای زیر زمینی انجام می دهند .

سیکل (چرخة) هیدرولوژی

گردش آب درطبیعت که به آن سیکل هیدرولوژی یا چرخة آب گفته می شود، عبارت است از حرکت وجابجائی آب درقسمتهای مختلف کره زمین. این سیکل یک چرخش ساده نیست بلکه مجموعه ای از حرکات وچرخشهای مختلف تحت تأثیر نیروی متفاوتی از جمله نیروی جاذبه ، نیروی ثقل، تغییرات فشار وانرژی خورشیدی می باشد.این چرخش درسه بخش مختلف کره زمین یعنی اتمسفر(هواسپهر) یاچون هیدروسفر یا آب سپهر، لیتوسفریا سنگ سپهر صورت می گیرد. آب درداخل وبین این سرلایه درلایه ای به ضخامت ۱۶ کیلومتر صورت می گیرد که ۱۵کیلومترآن دراتمسفر وتنها ۱ کیلومترآن درداخل لیتوسفر قراردارد.

سیکل هیدرولوژی درواقع یک سیکل بدون ابتدا وانتها می باشد. بدین ترتیب که آب ازسطح دریاها وخشکیها تبخیر شده وارد اتمسفر می گردد وسپس دوباره بخارآب واردشده به جو طی فرآیندهای گوناگون به صورت نزولات جوی یا برسطح زمین ویا بر سطح دریاها واقیانوسها فرو می ریزد. پس نزولات جوی ممکن است با سه حالت روبرو شوند:

۱- قبل از رسیدن به سطح زمین توسط شاخ وبرگ گیاهان گرفته می شوند.(برگاب،باران گیرش)

۲- درسطح زمین جاری می شوند.(رواناب)

۳- درخاک نفوذ می کنند.

مقداری از آب که در داخل خاک نفوذ می کند یا براثر تبخیر به هوا برمی گردد یا وارد منابع آب زیر زمینی می شود که سرانجام از طریق چشمه ها ویا تراوش به داخل رودخانه ها مجدداً در سطح زمین ظاهر می گردد. درتمام این موارد آب با تبخیر وبازگشت مجدد به اتمسفر سیکل هیدرولوژییا گردش آب در طبیعت را تکمیل می کند .درشکل ۱ که نموداری از چرخه هیدرولوژی می باشد نقل وانتقالات آب در طبیعت را نشان میدهد. همانطور که شکل۱ نشان میداد عناصر مهم گردش آب در طبیعت را بارندگی P) -( رواناب(R)-تبخیر(E) -تعرق(T) -نفوذ(I) -وجریانهای زیرزمینی(G) تشکیل می دهند .

بارندگی: PRECIPITATION

بارندگی مقدار آبی است که از سطح خشکی ها ودریاها تبخیر می شود ودرداخل جو بطور موقت بصورت بخار ذخیره میگردد. این بخار آب موجود درجو طی فرآیندهای فیزیکی مختلف متراکم (CONDENSATION) می شود وبه شکل ابر در می آیدکه پس از اشباع شدن ، قطرات آب با ذرات یخ تشکیل شده بصورت برف ، باران، تگرگ وغیره که جمعاً نزولات جوی یا بارندگی گفته می شوند دوباره به زمین برمی گردند. بارندگی پدیده ای است که انسان کمتر در آن می تواند دخل وتصرف کند.

تبخیر:EVAPORATION

تبخیر پدیده ای است که از هرگونه سطح مرطوب مانند سطوح آزاد آب یا سطح مرطوب خاک وگیاه صورت می گیرد. طی این فرآیند آب مایع به بخار تبدیل می شود ومجدداً آب به جو زمین برمی. از عوامل مؤثر براین فرآیند می توان به دمای هوا، سرعت باد، تابش خورشید اشاره کرد که هرچه میزان آن بیشتر باشد سرعت تبخیر نیز بیشتر است.

اهمیت آب در ایران :

ایران با توجه به موقعیت خاص جغرافیایی که در بین مدار ۲۵تا۴۰ درجه عرض شمالی و ۴۴تا ۶۴ درجه طول شرقی واقع شده است از مناطق خشک جهان به شمار میرود زیرا میزان متوسط بارندگی سالانه آن کمتر از یک سوم متوسط بارندگی کره زمین (۸۶۰) می باشد . این مقدار بارندگی هم در سطح کشور به طور یکنواخت توزیع نشده است به علت کمبود میزان بارندگی به جز نواحی شمالی و شمال غرب و تا حدودی غرب کشور رود خانه های دائمی کم تر وجود دارد . در سطح کشور مناطقی وجود دارد که نه تنها با کمبود آب سطحی مواجه هستند بلکه آب زیر زمینی آنها هم شور است.البته این کمبود آب در کشور ما مربوط به عصر حاضر نبوده بلکه در گذشته نیز مردم با کمبود آب مواجه بوده اند وجود سدها و بندهای تاریخی کشور دلیلی بر این ادعاست .اما از آنجایی که در گذشته سطح توقع مردم به علت پایین بودن شرایط زندگی کم بوده است ، قرنها بطور هماهنگ از منابع آب و خاک استفاده کرده اند و آب مورد نیاز را از طروق مختلف به دست آورده اند و مسئله کمبود آن مطرح نبوده و مسئله اصلی روش های بهره برداری از آن بوده است . اما در عصر حاضر از یک طرف کمبود آب قابل استفاده و از طرف دیگر افزایش رشد جمعیت و مصرف آب و از همه مهمتر بالا رفتن سطح زندگی و ماشینی و صنعتی شدن و رشد تکنولوژی مسئله نیاز به آب و کمبود آن رابیش از پیش مطر ح می سازد :

مسائل شناخت آبهای سطحی :

برای جلوگیری از هدر رفتن آبهای سطحی و خسارات ناشی از آنها دو کار زیر بنایی عبارت است از :

۱- تأ‌مین نیروی انسانی

۲ – تأسیس ایستگاههای اندازه گیری آب و آمار برداری مرتب از آنها

امروزه هیچ طرح عمرانی و زیر بنایی بدون استفاده از آمار در زمینه های مختلف امکان پذیر نمی باشد . لذا آمار مورد استفاده باید دقیق و دارای قابلیت اعتماد باشد و همچجنین تعداد سالهای آماری نیز زیاد باشد .

ایستگاههای اندازه گیری دبی رو دخانه ها در ایران از سال ۱۳۲۵ تأسیس شده اند اما تعداد آنها کم بوده و طول دوره آماری آنها با توجه به سال تأسیس کوتاه می باشد اما در کشور های پیشرفته طول دوره آماری به بیش از ۱۵۰ سال می رسد . در کشور ما تهداد ایستگاههای که دارای آمار بیش از ۵۰ سال می باشند بسیا رکم است و تنها شامل ایستگاههایی است که بر روی رودخانه های جاجرود ، لار و گلپایگانو یکی دو رودخانه دیگر است ، می باشد. امروزه در سطح کشور ایستگاههای اندازه گیری دبی آب زیاد بوده ودر حال گسترش می باشد.

نه تنها تعداد ایستگاهها و طول دوره آماری مهم است بلکه تععن دقیق ایستگاههای هیدرومتری اهمیت زیادی دارد که حتما باید توسط متخصصان این امر تععن شود .
هیدرولوژی علمی است که در مورد پیدایش خصوصیات و نحوه توزیع آب در طبیعت بحث می‌کند ولی عملا واژه هیدرولوژی به شاخه‌ای از جغرافیای فیزیکی اطلاق می‌شود که گردش آب در طبیعت را مورد بررسی قرار می‌دهد. انجمن علوم و فنون ایالات متحده تعریف زیر را برای هیدرولوژی برگزیده است:

هیدرولوژی علم مطالعه آب کره زمین است و در مورد پیدایش ، چرخش و توزیع آب در طبیعت خصوصیات فیزیکی و شیمیایی آب ، واکنش‌های آب در محیط و ارتباط آن با موجودات زنده بحث می‌کند بنابراین ملاحظه می‌شود که هیدرولوژی در برگیرنده تمامی داستان آب است.

وضعیت کنونی آبهای جهان

   مقدار آب موجود در سیاره زمین تقریباً همواره ثابت بوده است. اگر کره زمین را از بالا بنگیرید آن را به شکل کره ای آبی رنگ خواهید دید زیرا بخش اعظم سطح آن را اقیانوس ها و دریاها فراگرفته اند و وسعت خشکی ها بسیار کمتر از آبها است. ازنظر مقدار و حجم ۲/۹۷ درصد از آب های موجود در سیاره زمین در اقیانوس و دریاها انباشته شده اند و فقط ۸/۲ درصد از آبها به شکل رودها، یخچال ها،‌دریاچه ها،‌آب موجود در اتمسفر و آب موجود در خاک ها و آب های زیرزمینی می باشند. انسان برای انجام فعالیت های خود به آب های شیرین نیاز دارد. آب شیرین یعنی آبی که میزان نمک های آن بسیار کم باشد.   آب های اقیانوس ها و دریاها شورهستند و استفاده از آنها مستلزم تصفیه کردن است که این امر نیازمند سرمایه گذاری برای احداث تأسیسات آب شیرین کن می باشد. حجم آب های شیرین در جهان بسیار کم و فقط حدود ۸/۲ درصد از حجم کل آب های جهان است. مقدار زیادی از آب های شیرین جهان به شکل یخ در یخچال های قطبی و کوهستانی قراردارد.

وضعیت آب های ایران

   با توجه به قرارگرفتن ایران در نواحی خشک و نیمه خشک، مقدار بارندگی و حجم آب های ایران به اندازه کافی نیست و ریزش های جوی در همه جا به یک اندازه فرو نمی ریزد. مشکل آب در کشور ما علاوه بر کمبود ریزش های جوی، بالابودن میزان تبخیر است. یعنی بخش اعظم آب های ناشی از بارندگی طی فرآیند تبخیر، بخار شده و از دسترس خارج می شود که آن را تبخیر واقعی می نامند. علاوه بر تبخیر واقعی باید به تبخیر بالقوهتوجه کرد. یعنی مقدار آبی که از دسترس باشد به وسیله خورشید تبخیر می گردد. میزان تبخیر بالقوه بیشتر از تبخیر واقعی است زیرا معمولاً آبی که برای تبخیر در محیط وجود دارد، کمتر از توانایی آن محیط برای تبخیر می باشد.

 منابع آب ایران

   کشور ایران، با اینکه ۱/۱ درصد از مساحت خشکی های جهان را به خود اختصاص داده،‌فقط ۳۴ صدم درصد از آبهای موجود در خشکی های جهان را در اختیار دارد. از سوی دیگر در اغلب مناطق ایران، ریزش های جوی اکثراً در فصل بهاری صورت می گیرد که نیاز چندانی به آب برای فعالیت های کشاورزی نیست همچنین ، ریزش های جوی به طور یکسان در کشور فرو نمی بارند و برخی مکان ها بارندگی بیشتر و برخی بارندگی کمتر دریافت می کنند. محدودیت منابع آب و توزیع فصلی نامناسب بارندگی نشان می دهد که ابتدا باید ظرفیت منابع آب های موجود سطحی و زیرزمینی کشور را به خوبی شناسایی و مطالعه کرد تا برنامه ریزی جامع ای برای بهره برداری صحیح از آنها صورت گیرد.

• آیا می دانید میانگین بارندگی در سطح کشور ۲۵۰ میلیمتر در سال می باشد
• آیا می دانید  متوسط بارش های سالانه در کشور  ۴۱۳ میلیارد متر مکعب است.
• آیا می دانید میانگین بارندگی در جهان حدود ۸۰۰ تا ۸۲۰ میلیمتر است (بیش از ۳ برابر ایران)
• آیا می دانید که بیش از ۷۰% نزولات تبخیر و به جو باز می گردد.
• آیا می دانید که میزان کل آب کشور پس از تبخیر (و با احتساب ۸ میلیارد متر مکعب ورودی) حدود ۱۳۰ تا ۱۳۲ میلیارد متر مکعب است.
• آیا می دانید که با توجه به محدودیت ها و شرایط جغرافیایی کشور ، حداکثر ۸۰% از پتانسیل فوق، قابل استفاده می باشد.
• آیا می دانید مصرف سالانه آب در بخشهای شرب، کشاورزی و صنعت ۹۰ میلیارد متر مکعب است.
• آیا میدانید با توجه به رشد جمعیت و توسعه، امکان استفاده از ظرفیت های باقیمانده، بسیار اندک است.

ابوعلی حسین بن عبدالله بن سینا، مشهور به ابوعلی سینا و ابن سینا و پور سینا (زادهٔ ۳۵۹ ه. ش در بخارا -درگذشتهٔ ۲ تیر ۴۱۶ در همدان، ۹۸۰-۱۰۳۷) میلادی پزشک و شاعر ایرانی حوزه تمدن ایرانی و مشهورترین و تاثیرگذارترینِ فیلسوفان-دانشمندان ایران است که به ویژه به دلیل آثارش در زمینه فلسفه ارسطویی و پزشکی اهمیت دارد. وی نویسنده کتاب شفا یک دانشنامه علمی و فلسفی جامع است و القانون فی الطب یکی از معروف‌ترین آثار تاریخ پزشکی است.

وی ۴۵۰ کتاب در زمینه‌های گوناگون نوشته‌است که شمار زیادی از آن‌ها در مورد پزشکی و فلسفه است. جرج سارتن در کتاب تاریخ علم وی را یکی از بزرگترین اندیشمندان و دانشمندان پزشکی می‌داند. همچنین وی او را مشهورترین دانشمند ایران می‌داند که یکی از معروف‌ترین‌ها در همهٔ زمان‌ها و مکان‌ها و نژادها است.

ابن سینا
زادروز	۳۷۰ قمری (۱ شهریور ۳۵۹) بخارا (پایتخت سامانیان)، در ازبکستان کنونی
درگذشت	جمعه ۱ رمضان ۴۲۸ قمری (۲ تیر ۴۱۶) همدان
آرامگاه	آرامگاه بوعلی‌سینا ۳۴°۴۷′۲۹.۵۵″ شمالی ۴۸°۳۰′۴۷.۶۲″ شرقی
محل زندگی	فرارود، خراسان، گرگان، ری و همدان
ملیت	ایرانی
نام‌های دیگر	ابوعلی سینا، پور سینا
پیشه	فیلسوف و دانشمند
سال‌های فعالیت	اواخر سدهٔ چهارم و اوایل سدهٔ پنجم قمری
لقب	شیخ‌الرئیس
دوره	اواخر سامانیان و اوایل غزنویان
مذهب	اسماعیلیه(نقل از دایره المعارف اسلامی-کتاب سه الف از عباس پارس وا انتشارات قوانین)
مکتب	فلسفه مشایی
آثار	شفا، قانون، دانشنامهٔ علایی و رساله‌های بسیاری به عربی و فارسی
گفتاورد	تا بدانجا رسید دانش من، که بدانم همی که نادانم

ادامه مطلب

شیشه
شیشه مایعی است بسیار سرد شده و در حرارتی پایین تر از نقـطه انجماد آن ، در حالت مایع قـرار دارد و به طور عمومی ، جسمی است شـفـاف که نور به خوبی از آن عبور می کند و پشت آن به طور وضوع قابل رویت است . 
دید کلی :
     شیشه از نظر ساختمان مولکولی در حالت جامد آرایش مولکولی نامنظم دارد . در درجه حرارت های بالا شیشه مثل هر مایع دیگری رفتار می کند . اما با کاهش دما گرانروی آن به طور غـیر عادی افزایش می یابد و باعـث می شود مولکول ها نتوانند در آرایشی که مورد نیاز بلور است ، قرار گیرند . به این ترتیب شیشه از نظر ساختمان مولکولی مانند مایعات نامنظم است ولی این ساختمان غـیر منظم دیگر متحرک نیست .
    شیشه جسمی سخت است که سختی آن حدود 8 می باشد و همه به جز الماس ها را خط می اندازد . وزن مخصوص شیشه 5/2 گرم بر سانتی متر مکعب بوده و بسیار ترد و شکننده است . شیشه در مقابل تمام مواد شیمیایی حتی اسیدهای قوی و بازها مقاومت کرده و تحت تاثیر خورندگی واقع نمی شود ، به همین عـلت ظروف آزمایشگاهی را از آن می سازند . فقط اسید فلوئوریک اچ اف بر آن اثر داشته و شیشه را در خود حل می کند .

اجزاء متر

سانتیمتر =10میلی متر=یک صدم متر

دسیمتر=100میلیمتر=10سانتیمتر=یک دهم متر

میلیمتر =یک دهم سانتی متر =یک هزارم متر

میل جدید جغرافیایی=7420متر

میل انگلیسی=36اینچ=14/9سانتی متر=878/0 ذرع

اینچ انگلیسی=54/2سانتی متر

یارد=90سانتیمتر=3فوت

3فوت=1یارد=90سانتی متر

میل دریایی بین المللی =01/1852متر(یک میل دریایی در یک ساعت برابر یگ گره دریایی سرعت است)

یک درجه از خط استوا مساوی با 15میل جغرافیایی و برابر با 300/111 کیلو متر است

مقیاس سطح:

سانتیمتر مربع=100میلیمتر مربع

دسیمتر مربع=100سانتیمتر مربع

متر مربع=10000سانتیمتر مربع

آر=100متر مربع

جریب=1000ذرع

هکتار=100آر=10000متر مربع

کیلومتر مربع=100هکتار=1000000متر مربع

یارد مربع=836/0 متر مربع

اینچ مربع=51/6 سانتیمتر مربع

مقیاس حجم:

سانتی مترمکعب=1000میلیمترمکعب

دسیمتر مکعب=100سانتیمتر مکعب=1000000میلیمتر مکعب

متر مکعب = یک استر= 1000دسیمتر مکعب =1000000000میلیمتر مکعب

اینچ مکعب = 386/16 سانتیمتر مکعب

یارد مکعب = 764/0متر مکعب

حجم مایعات:

سانتی لیتر=10میلی لیتر

دسی لیتر =10سانتی لیتر= 100میلی لیتر

لیتر =10دسی لیتر= 100 سانتی لیتر= 1000میلی لیتر

دکا لیتر =10لیتر= 100دسی لیتر

هکتو لیتر= 10 دکا لیتر =100 لیتر

کیلو لیتر= 10هکتولیتر= 1000لیتر

یک بشکه= 919/4 هکتو لیتر

یک لیتر معادل با حجم یک کیلوگرم آب خالص در شرایط استاندارد میباشد واین حجم تقریبا معادل 1000 سانتیمترمکعب ویا یک دسی متر مکعب است

متر مکعب = 10هکتولیتر =1000 لیتر

مقیاس وزن:

واحد وزن  عبارت از گرم است که معادل با وزن یک سانتیمتر مکعب آب مقطر 4 درجه سانتیگراد حرارت در خلا میباشد

سانتی گرم =10 میلی گرم

دسی گرم = 10 سانتی گرم= 100میلی گرم

گرم = 10دسی گرم = 1000 میلی گرم

دکا گرم =10 گرم

هکتو گرم = 10 دکا گرم=100گرم

کیلو گرم= 10هکتو گرم = 1000گرم

تن= 1000کیلو گرم

یک لیتر آب = یک کیلو گرم

یک لیور فرانسه = 5/497 گرم = تقریبا نیم کیلو

یک پوند انگلیسی = 16 انس انگلیسی = 6/453 گرم

هندردویت انگلیسی =112 پوند

هندردویت آمریکایی = 100 پوند

اوزان و مقیاسها در ایران:

یک خروار = 64000مثقال =96/296کیلو گرم =100من سقط

یک من سقط = 640 مثقال =9696/2 کیلو گرم = 4 چارک = 40 سیر

یک چارک =160 مثقال=4/742 گرم = ده سیر

یک سیر = 16مثقال = 24/74گرم

یک مثقال = 64/4 گرم =24 نخود

یک نخود = 1933/0 گرم = 4 گندم

یک ری = 2560 مثقال =8784/11کیلو گرم = 4 من سقط

یک من شاهی = 1280مثقال = 9392/5 کیلو گرم = 2 من سقط

یک پوط = 3520 مثقال = 3328/16 کیلو گرم = 5/5 سقط

یک قیراط = 9/205 گرم

 مقیاسها و روابط بین آنها:

متر = 100 سانتیمتر= 28/3فوت = 96/0ذرع

کیلو متر= 1000 متر = 3280 فوت = 960 ذرع

ذرع = 104 سانتیمتر = 16 گره = 32 بهر

یارد = 914/0 متر =36 اینچ

اینچ = 54/2 سانتیمتر = 83/0 فوت

فوت = 12 اینچ = 305/0 متر

فرسنگ = 6000 ذرع = 6 کیلومتر

میل انگلیسی = 3پا =36 اینچ = 4/91 سانتی متر

هکتار = 10000 متر مربع = جریب = 47/2 ایگر

ایگر = 404/0 هکتار = 4048 متر مربع

لیتر = 1000 سانتیمتر مکعب = یک کیلو گرم آب

گرم =43/15 گرین = تقریبا 5 نخود

کیلو گرم = 1000 گرم = 2/2 پوند = تقریبا یک سو م من تبریز

من شیراز= 720مثقال = 45 سیر

منبع:وبلاگ گروهی معلمان ریاضی راهنمایی کشور

رلن یا بالن ارلنمایر (به آلمانی: Erlenmeyer) (به انگلیسی: Erlenmeyer Flask) نوعی ظرف آزمایشگاهی مخروطی شکل است که عموماً در جهت جوشاندن مایعات آزمایشگاهی و جدا سازی گازها به کار می‌رود. نام آن از نام مخترع آن ریچارد ارلنمایر شیمی‌دان آلمانی گرفته شده است و چون دهانه اش باریک است برای مخلوط کردن مایعات نیز به کار می‌رود.

انواع

۱- ارلن معمولی (در اندازه و دهانه‌های مختلف)

۲- ارلن تخلیه (اندازه‌ها و دهانه‌های مختلف)

استوانه مدرج یا مزور (به انگلیسی: Graduated cylinder)یکی از ابزارهای آزمایشگاهی است که برای اندازه گیری حجم معینی از مایعات مختلف به کار می رود.این ابزار شیشه ای از یک لوله بلند و یک پایه تشکیل شده است که امکان قرار دادن وسیله را روی میز فراهم می سازد.دقت اندازه گیری این ابزار حجم سنجی از بورت و پیپت کمتر است.

بـِشِر (به فرانسوی: Bécher)(به انگلیسی: Beaker) وسیله‌ای است که معمولاً برای همزدن، مخلوط کردن و یا گرم کردن مایعات در آزمایشگاه به کار می‌رود. بشرها عموماً استوانه‌ای شکل با کف تخت ومدرج هستند. بشرها در اندازه‌های مختلف از یکی میلی لیتر تا چندین لیتر موجود هستند.

بشرها ممکن است از شیشه (اغلب پیرکس) یا پلاستیک ساخته شده باشند. بشرهایی که برای نگه داری مواد خورنده استفاده می‌شوند باید از مواد مقاوم به خورده شدن مانند تفلون ساخته شده باشند.

بشرها ممکن است برای اینکه مواد داخل آنها آلوده نشوند و یا از بین نروند با یک شیشه ساعت پوشیده شوند. بشرها معمولاً با استفاده از خطهایی که بر روی آنها کشیده شده‌است درجه بندی می‌شوند. برای نمونه یک بشر ۲۵۰ میلی‌لیتری ممکن است به درجه‌های ۵۰، ۱۵۰، ۲۰۰ و ۲۵۰ تقسیم بندی شده باشد. این درجه بندی ممکن است در بشرهای گوناگون متفاوت باشد.

تفاوت بشر با ارلن در عمود بودن دیواره‌های آن است در صورتی که در ارلن دیواره‌ها مایل است. بشرها بیشتر در شیمی عمومی استفاده می‌شوند.

بشرهای پیرکس برای حرارت دادن محلولها در کوره یا روی شعله آتش استفاده می‌شود. در آزمایشهایی که نیاز به هم زدن باشد، بشر به دلیل ساختار ویژه خود، ظرف آزمایش مناسبی است زیرا ظروف آزمایشگاهی دیگر مانند ارلن یا بالون بدلیل گردن نسبتاً باریک برای این کار مناسب نیستند.

مُشتَری یا هُرمُز یا اورمزد یا برجیس یا زاوش بزرگ‌ترین سیاره سامانه خورشیدیاست. از نظر دوری از خورشید، مشتری پنجمین سیاره پس از تیر و ناهید و زمین و بهرام است.

نگاه کلی

به یک روند مشتری چهارمین شی درخشان،در آسمان می‌باشد (پس از خورشید، ماه و ناهید) اگرچه گهگاه بهرام (مریخ) درخشان‌تر به‌نظر می‌آید.

جرم مشتری ۲٫۵ بار از مجموع جرم سیارات سامانه خورشیدی بیش‌تر است. جرم مشتری ۳۱۸ بار بیش‌تر از جرم زمین است. قطر آن ۱۱ برابر قطر زمین است. مشتری می‌تواند ۱۳۰۰ زمین را درخود جای دهد. میانگین دوری آن از خورشید در حدود ۷۷۸ میلیون و ۵۰۰ هزار کیلومتر می‌باشد یعنی بیشتر از ۵ برابر دوری زمین از خورشید. ستاره‌شناسان با تلسکوپهای برپاشده در زمین وماهواره هائی که در مدار زمین می‌گردند به بررسی مشتری می‌پردازند. ایالات متحده تا کنون ۶فضاپیمای بدون سرنشین را به مشتری فرستاده‌است. در ژوئیه ۱۹۹۴، هنگامی که ۲۱ تکه ازدنباله دار شومیکر-لوی ۹ با اتمسفر مشتری برخورد کرد ستاره‌شناسان شاهد رویدادی بسیار تماشائی بودند. این برخورد برانگیزاننده ی انفجارهای سهمناکی شد که پاره ای از آن‌ها قطری بزرگتر از قطر زمین داشتند.

ویژگی‌های فیزیکی

مشتری گوی غول پیکری آمیخته از گاز و مایع است و گمان می رود مقداری سطح جامد داشته باشد. سطح سیاره از ابرهای ستبر زرد، قرمز، قهوه‌ای و سفید رنگ پوشیده شده‌است. بخش های روشن تر «ناحیه» و بخش های تاریک تر «کمربند» نامیده می‌شوند. کمربندها و ناحیه‌ها به موازات استوای سیاره قرار دارند. مشتری همچنین گرانش بسیار قوی نیز دارا می باشد.

مدار و چرخش

هرمز در یک مدار کم وبیش تخم مرغی (بیضی‌گون) به دور خورشید می‌چرخد. هر دور ۱۲ سال زمینی به درازا می‌کشد. همچنان که سیاره به دور خورشید می‌گردد، به دور محور پندارین (فرضی) خود نیز می‌گردد. چرخش هرمز به دور خود تند تر از هر سیارهٔ دیگری در سامانهٔ خورشیدی است؛ تنها ۹ ساعت و ۵۶ دقیقه نیاز است تا هرمز یک بار به دور خود بچرخد. (آن را با چرخش ۲۴ ساعتهٔ زمین به دور خود بسنجید)

برای اندازه‌گیری تندی گردش سیارات گازی به دور خود، دانشمندان ناگزیرند روش‌های غیر مستقیم به کار برند. آن‌ها نخست سرعت میانگین چرخش ابرهای قابل مشاهده را اندازه‌گیری می‌نمایند. هرمز به اندازه نباز امواج رادیویی می فرستد که به دست رادیو تلسکوپهای زمینی دریافت گردد. هم اکنون دانشمندان از اندازه امواج برای سنجش سرعت چرخش هرمز بهره می برند. قدرت امواج، تحت تاثیر میدان مغناطیسی سیاره، در یک الگوی تکراری ۹ ساعت و ۵۶ دقیقه‌ای ، تغییر می‌کند؛ زیرا سرچشمهٔ میدان مغناطیسی، هسته سیاره می‌باشد. این تغییرات نشان دهندهٔ سرعت چرخش درونی سیاره‌است. چرخش تند هرمز مایه ی برآمدگی در استوا و پخی در قطب‌هایش می‌شود. قطر استوایی هرمز ۷ درصد بیشتر از قطر آن در راستای قطب‌هاست.

جرم و چگالی

نیروی گرانش در سطح سیاره ۲٫۴ برابر بیش تر از سطح زمین می‌باشد. یعنی چیزی که روی زمین ۱۰۰ نیوتون وزن دارد، در روی هرمز وزنی برابر با ۲۴۰ نیوتون خواهد داشت. جو هرمز ساخته شده‌است از: ۸۶ درصد هیدروژن ۱۴ درصد هلیوم و مقدار ناچیزی متان، آمونیاک،فسفین، آب، استلین، اتان، ژرمانیم و مونو اکسید کربن. درصد هیدروژن ، بر پایه شمار مولکول‌های موجود در جو می‌باشد تا جرم کلی آنها.

این سیاره از لایه‌های رنگی از ابرها در ارتفاعات مختلف ساخته شده‌است. مرتفع‌ترین ابرهای سفید از کریستالهای منجمد آمونیاک ساخته شده‌اند. بخش های تاریک‌تر و ابرهای کم بلندا در کمربندها جای گرفته اند. پایین‌ترین سطحی را که می‌توان دید از ابرهای آبی رنگ ساخته شده‌است. دانشمندان امید کشف ابرهای آب‌دار را در ۷۰ کیلومتری سطح زیرین ابرهای آمونیاکی دارند. هر چند که تاکنون چنین سطحی پیدا نشده‌است.

لکه سرخ بزرگ

بارزترین نمود سطح هرمز لکه سرخ بزرگ آن می‌باشد که توده گاز چرخانی است که همانندی به گردباد دارد. قطر این لکه سه برابر قطر زمین است. رنگ لکه بیشتر از قرمز آجری به قهوه‌ای کمرنگ تغییر می‌کند و گاهی این لکه تماما ناپدید می‌گردد. رنگ آن شاید برآمده از اندازه ی کم فسفر وگوگرد در کریستال‌های آمونیاک باشد. تندی چرخش لکه در لبه آن در حدود ۳۶۰ کیلومتر در ساعت است. این لکه در فاصله یکسانی از استوا به آرامی از شرق به غرب حرکت می‌کند. ناحیه‌ها و کمربندها و لکه بزرگ ، بسیار پایدار و همانند سیستم چرخش زمین می‌باشد. از زمانی که رابرت هوک در سال ۱۶۶۴ این لکه را پیدا کرد, این ویژگی ها تغییرات چندانی نداده‌اند.

دما

دمای هوا در ابرهای بالائی هرمز در حدود ۱۴۵- درجه سانتی‌گراد می‌باشد. اندازه‌گیری‌ها نشان می‌دهد که دمای مشتری با افزایش ژرفا در زیر ابرها افزایش می‌یابد. دمای هوا در سطحی که فشار اتمسفر ۱۰ برابر زمین می‌باشد، به ۲۱ درجه سانتی‌گراد می‌رسد. دانشمندان می اندیشند که اگر مشتری دارای گونه‌ای از زیست باشد، حیات در این سطح پا خواهد گرفت، چنین حیاتی در گاز خواهد بود زیرا در این سطح هیچ بخش جامدی وجود ندارد. دانشمندان تا کنون هیچ گواهی از حیات برروی مشتری نیافته‌اند. نزدیک مرکز سیاره دما بسیار بیشتر می‌باشد. دمای هسته در حدود ۲۴ هزار درجه، یعنی داغ‌تر از سطح خورشید می‌باشد. ستاره‌شناسان بر این باورند که خورشید، سیارات و دیگر اجرام سامانه ی خورشیدی از چرخش ابرهائی از گاز و غبار پا گرفته‌اند. گرانش گازی و ذرات غبار آنها را به صورت ابرهای ستبر گوی مانند از مواد در آورد در حدود ۴،۵ میلیارد سال پیش مواد به هم فشرده شدند تا اجسام بسیار سامانه خورشیدی پدید آمدند. فشردگی مواد ایجاد گرما نمود. گرمای بسیاری هنگامی که مشتری پا گرفت ایجاد شد.

میدان مغناطیسی

هرمز نیز همانند زمین و اکثر سیارات، مانند یک آهنربای بزرگ عمل می‌کند. میدان مغناطیسی هرمز ۱۴ بار نیرومندتر از زمین می‌باشد. برابر اندازه‌گیری‌های گرفته شده به دست فضاپیماها، میدان معناطیسی مشتری زورمندترین در سامانه خورشیدی می‌باشد (به جز لکه‌های خورشیدی و ناحیه‌های کوچکی از سطح خورشید). دانشمندان به طور کامل از چگونگی ایجاد میدان مغناطیسی آگاه نیستند هر چند که گمان می‌برند که حرکت هیدروژن فلزی داخل هسته سیاره ایجاد میدان می‌نماید. میدان مغناطیسی مشتری بسیار نیرومندتر از میدان مغناطیسی زمین می‌باشد زیرا هرمز بسیار بزرگ تر و با تندی بیشتری به دور خود می‌گردد. میدان مغناطیسی مشتری الکترون‌ها و پروتون‌ها و دیگر ذرات دارای بار الکتریکی را در کمربند پرتوافشان (رادیواکتیو) که در پیرامون سیاره قراردارد به دام می‌اندازد. این ذرات بسیار نیرومندتر می‌باشند به گونه ای که می‌توانند به ابزارهای فضاپیماهایی که نزدیک سیاره شده‌اند آسیب برساند. در درون ناحیه‌ای از فضا که مغناط‌کره نامیده می‌شود میدان مغناطیسی مشتری همانند یک زره کار می‌کند. این زره سیاره را از بادهای خورشیدی و ذرات پر انرژی پیاپی که از خورشید می‌آیند پاسداری می‌نماید. بیشتر این ذراتالکترونها و پروتونهائی هستند که با تندی ۵۰۰ کیلومتر در ثانیه حرکت می‌کنند. میدان، ذرات الکتریکی باردار شده را در کمربند رادیواکتیو به دام می‌اندازد مرکز تله مغناط‌کره نزدیک قطبهای میدان مغناطیسی می‌باشد. در آن بخش از سیاره که از خورشید دور می‌باشد مغناط‌کره به صورت دنباله‌ای سترگ در فضا کشیده می‌شود که دنباله مگنتو نامیده می‌شود. درازای این دنباله ۷۰۰ میلیون کیلومتر می‌باشد. امواج رادیویی که از مشتری به رادیو تلسکوپهای زمینی می‌رسند دو نوع می‌باشند فورانهای انرژی و تابش‌های پی‌درپی. فورانهای نیرومند هنگامی رخ می‌دهند کهآیو، نزدیک‌ترین ماه هرمز و چهارمین آنها از میان مرکز مغناطیسی سیاره گذر می‌نماید. تابش‌های پی در پی از سطح هرمز و هم‌چنین ذرات پر انرژی کمربند رادیواکتیو مشتری می‌آیند.

قمرها

هرمز حداقل دارای ۶۳ ماه‌است که ۱۶ ماه آن قطری بیش از ۱۰ کیلومتر دارند. چهار ماه از بزرگترین ماه‌های هرمز به ترتیب دوری از این سیاره عبارتند از: آیو، اروپا، گانیمد وکالیستو. این چهار ماهک را قمرهای گالیله‌ای می‌نامند زیرا ستاره‌شناس ایتالیایی گالیلهآنها را در سال ۱۶۱۰ به وسیله اولین تلسکوپ پیدا کرد. آیو دارای آتشفشانهای فعال بسیاری می‌باشد. هر فوران گازی آن دارای گوگرد می‌باشد. رنگ زرد نارنجی سطح آیو شاید از اندازه بسیار زیاد گوگرد جامد که در سطح سیاره انباشته شده می‌باشد. اروپا کوچکترین ماه گالیله‌ای می‌باشد با قطری برابر با ۳ هزار و ۱۳۰ کیلومتر. اروپا دارای سطحی از یخ صاف و ترک خورده می‌باشد.

بزرگترین ماه گالیله‌ای گانیمد با قطری برابر با ۵۲۶۸ کیلومتر است. گانیمد بزرگتر از سیارهتیر می‌باشد. کالیستو با قطری برابر با ۴۸۰۶ کیلومتر اندکی کوچکتر از تیر می‌باشد. گمان می رود کالیستو و گانیمند از یخ و اندکی مواد سنگی ساخته شده باشند. هر دوماهک دارای دهانه‌های بسیاری می‌باشند. دیگر ماهکهای مشتری بسیار کوجکتر از ماهکهای گالیله‌ای هستند. امالیتا و هیمالایا دو ماهک بزرگ بعدی می‌باشند. امالیتا به شکل سیب زمینی می‌باشد با قطری برابر با ۲۶۲ کیلومتر. قطر هیمالیا برابر با ۱۷۰ کیلومتر می‌باشد. بیشتر ماههای به جای مانده ی مشتری با تلسکوپ‌های بزرگ زمینی پیدا شده‌اند. دانشمندان متیس و اداریستا را در سال ۱۹۷۹ با بررسی عکسهائی که فضاپیمای ویجر گرفته بود پیدا کردند.

هرمز دارای سه حلقه باریک در اطراف استوای خود می‌باشد. این حلقه‌ها بسیار کم‌نورتر از حلقه‌های کیوان می‌باشند. به نظر می‌آید حلقه‌های هرمز بیشتر از ذرات ریز غبار ساخته شده باشند. حلقه اصلی درحدود ۳۰ کیلومتر کلفتی و بیش‌تر از ۶۴۰۰ کیلومتر پهنا دارد. مدار امالیتا درون حلقه جای می‌گیرد.

دانشمندان دانشگاه مریلند و مؤسسهٔ ماکس‌پلانک راز دیرین ، شوند(علت)بی‌هنجاری‌های حلقه‌های نازک هرمز را دریافته‌اند. در پژوهش چاپ شده در نسخهٔ ۱۲ اردیبهشت مجلهٔ نیچر (Nature)، دانشمندان گسترش اندک بیرونی‌ترین حلقه به خارج از مدار تبه، یکی از ماه های مشتری، را گزارش دادند و دیگر دانشمندان انحراف‌هایی را در مدل پذیرفته شده شکل گیری حلقه‌ها مشاهده کردند؛ بنا بر این مدل، از برهمکنش سایه و نور خورشید بر روی ذرات غبار، حلقه‌ها ساخته می‌شوند. داگلاس هامیلتون، استاد ستاره‌شناسی دانشگاه مریلند گفت: "معلوم می‌شود که محدودهٔ افزایش حلقهٔ بیرونی و دیگر رفتارهای عجیب در حلقه‌های هرمز در هالهٔ ابهامند." "همچنان که حلقه‌ها به دور سیاره می‌چرخند، ذرات غبار داخل حلقه‌ها هنگام گذر از میان سایهٔ سیاره به طور متناوب بارگیری و تخلیه بار می‌شوند. میدان مغناطیسی قوی سیاره بر این تغییرات منظم بارهای الکتریکی ذرات غبار اثر می‌گذارد. در نتیجه ذرات کوچک غبار به خارج از مرز بیرونی حلقهٔ مورد نظر سوق داده می‌شوند و حتی ذرات بسیار کوچک میل مداری یا جهت مداری خود را نسبت به سیاره تغییر می‌دهند." هامیلتون و هارالد کروگر، دستیار نویسندهٔ آلمانی برای اولین بار اطلاعات برخوردی جدید در مورد اندازهٔ ذرات غبار و سرعتشان و جهت‌های مداری آن‌ها را که فضاپیمای گالیله در طول سفرش از حلقه‌های مشتری در سال ۱۳۸۲-۱۳۸۱ دریافت کرده بود، مطالعه کردند. کروگر مجموعه اطلاعات جدید را بررسی کرد و هامیلتون مدل‌های رایانه‌ای دقیقی را ایجاد کرد که با غبار و اطلاعات تصویری روی حلقه‌های هرمز هماهنگ بود و خروج از مرکز مشاهده شده را توضیح می‌داد. کروگر گفت: "با مدل خود می‌توانیم تمام ساختارهای ضروری حلقه غباری مشاهده شده را توضیح دهیم." بر طبق نظر هامیلتون، سازوکارهای مشخص شده در این مدل، حلقه‌های هر سیاره‌ای در هر سامانهٔ ستاره‌ای را تحت تاثیر قرار می‌دهد. ولی این اثرات ممکن است بدین گونه که در مشتری است، آشکار نشود. هامیلتون گفت: "ذرات یخی در حلقه‌های معروفکیوان خیلی بزرگ‌تر و سنگین‌تر از آن هستند که به طور قابل ملاحظه‌ای با این روند شکل گیرند، به همین دلیل بی‌هنجاری‌های مشابه در آن‌جا مشاهده نمی‌شود." "یافته‌های ما بر طبق اثرات سایه ممکن است جنبه‌هایی از شکل گیری سیاره‌ای را روشن کند. زیرا ذرات غبار باردار باید به صورت توده‌های بزرگ‌تر ترکیب شوند، تا این که در نهایت سیارات و ماه‌ها شکل گیرند." غباری که حلقه‌های کم رنگ هرمز را تشکیل می‌دهد، در زمانی که ذرات باقی مانده در فضا به صورت ماه‌های داخلی کوچک به ترتیب از نزدیک‌ترین تا دورترین: آدراستیا، متیس، آمالتیا و تبه فروپاشی کردند، شکل گرفتند.

این غبار به صورت یک حلقهٔ اصلی، یک هالهٔ میانی و دو حلقهٔ کم رنگ‌تر با فاصلهٔ بیشتر مرتب شده‌است. حلقه‌ها بیشتر در مدارهای این چهار ماه محدود شده‌اند. ولی برجستگی اندک و آشکار گسترش غبار به سوی خارج از مدار تبه تا این زمان دانشمندان را شگفت زده کرده‌است.

دانشمند ایتالیایی گالیله اولین کسی بود که اقمار مشتری را کشف کرد. نخستین بار گالیله چهار تا از بزرگ‌ترین قمرهای سیاره را در سال ۹۸۹ هجری خورشیدی مشاهده کرد. در۱۶ آذر ۱۳۷۴، فضاپیمای گالیله متعلق به ناسا به مشتری رسید و اولین مدار از ۳۵ مدار دور سیاره را آغاز کرد. در بیشتر از هفت سال، این فضاپیما ۱۴۰۰۰ تصویر از هرمز و ماه‌ها و حلقه‌های آن گرفت. در ۳۰ شهریور ۱۳۸۲ فضاپیمای گالیله در یک فرود قابل کنترل قرار داده شد تا ماموریت خود را با سقوط در جو هرمز خاتمه دهد. علاوه بر ابزارهای عکسبرداری، فضاپیما یک آشکارساز غبار بسیار حساس حمل می‌کرد که هزاران برخورد از ذرات غبار مسیرش به سوی حلقهٔ هرمز در سال ۸۲-۱۳۸۱ را ثبت کرد. یکی از کشف‌های جدید فضاپیمای گالیله گسترش تبه بود.^[۹]

برخورد دنباله دار شومیکر-لوی ۹

در مارس ۱۹۹۳ سه ستاره‌شناس به نام‌های یوجین شومیکر، کارولین شومیکر و دیوید اچ لوی یک دنباله‌دار را نزدیک مشتری کشف نمودند. این دنباله‌دار بعدها شومیکر-لوی ۹ نام گرفت. به علت جاذبه مشتری دنباله‌دار به سوی مشتری کشیده شد. هنگامی که دنباله‌دار کشف شد به ۲۱ تکه شکسته شده بود احتمالا هنگامی که به سیاره نزدیک شده بود در اثر گرانش سیاره متلاشی شده بود محاسبات بر مبنای مکان و سرعت دنباله دار نشان داد که در ژوئیه ۱۹۹۴ تکه‌های دنباله‌دار با اتمسفر مشتری برخورد خواهند نمود. دانشمندان امیدوار بودند که اطلاعات زیادی از اثرات برخورد دنباله‌دار و سیاره به دست بیاورد. ستاره‌شناسان تلسکوپهای بزرگ و مهم روی زمین را در تاریخ پیش بینی شده به سوی مشتری نشانه روی کردند.

دانشمندان همچنین هرمز را به وسیله تلسکوپ قذرتمند هابل و فضاپیمای گالیله که در راه خود به سوی مشتری بود مشاهده می‌نمودند. تکه‌ها به پشت مشتری که از زمین و تلسکوپ هابل قابل مشاهده نبود برخورد نمود اما چرخش مشتری باعث می‌شد که بعد از نیم ساعت اثر برخورد قابل مشاهد باشد.دانشمندان حدس می‌زدند که بزرگترین قطعه‌ها قطری برابر با۵/-۴ کیلومتر راداشته باشند.

برخورد به طور مستقیم توسط فضاپیمای گالیله که درفاصله ۲۴۰ میلیون کیلومتری سیاره قرار داشت قابت مشاهده بود اما بدیل ریسک از کار افتادن دستگاه‌های فضاپیما و از دست دادن هدف اصلی ماموریت داده‌ها ثبت و ارسال نگردید. برخورد باعث انفجارهای عظیمی گردید احتمالا به علت فشار و گرم شدن و پخش شدن اتمسفر گازی سیاره.اگر برخوردی اینچنینی با زمین رخ می‌داد در اثر گرد و غبار ناشی از ان و سرد شدن زمین احتمالا زیست بر روی زمین از بین می‌رفت.

قایق موتوری

نمونه سوالات علوم تجربی پایه ی سوم  راهنمایی نوبت اول 

الف) کلمه ی مناسب را از بین کلمات داخل پرانتز انتخاب کنید .

1- ایزوتوپ های یک عنصر خواص......... یکسانی ندارند. ( شیمیایی - فیزیکی)                                            

2- به نیروی جاذبه ای که اتم های یک مولکول را محکم درکنارهم نگه می دارد.................  .می گویند. ( یونی - کووالانسی )

3- با مطالعه ی فسیل ها مشخص شده که هر چه به زمان حال نزدیکتر می شود ساختمان بدن جانداران  ................ می شود.

(ساده تر- پیچیده تر)

4- درمحل برخورد دو ورقه ی اقیانوسی.............................. ایجادمی شود. (رشته کوه میان اقیانوسی –  جزایرقوسی)

5- اخترشناسان دمای سطحی هر ستاره را از روی......................... .تعیین می کنند. ( رنگ ستاره- تجزیه ی نور ستاره )

6- چرخ و محوری که مقدار نیرو را افزایش می دهد مزیت مکانیکی آن................ از یک می باشد. 

( کمتر- بیشتر )

ب)  پاسخ درست را با علامت × مشخص کنید.  

7- کدام یک از موارد زیر از خواص اسیدها نمی باشد؟

   الف- جریان برق را ازخود عبور می دهند     ب-مزه ی ترش دارند    

   ج- با بازها واکنش می دهند.                   د-غیرالکترولیت می باشند

8- کمربند سیارکی درفاصله ی کدام سیارات منظومه ی شمسی می باشد؟

الف- زهره و زمین            ب- زمین ومریخ              ج- مریخ ومشتری            د- زحل ومشتری

9- با استفاده از قرقره ی متحرک برای بلند کردن وزنه ی  800 نیوتنی به نیروی محرک......نیاز داریم     ( بدون اصطکاک)                

الف- 800 نیوتنی            ب-1600نیوتنی              ج- 400نیوتنی                د-  200 نیوتن

10- مقدار فشار آب دریک ظرف به کدام  یک ازعوامل زیر بستگی  دارد؟

الف- شکل ظرف              ب-ارتفاع مایع            ج-مساحت قاعده                د-جرم آب  

ج) پاسخ دهید:

11- در مطالعه ی تاریخچه ی زمین سنگ های رسوبی بهتر از بقیه ی سنگ ها هستند دلیل چیست؟

12- کدام سیارات منظومه ی شمسی قمرندارند؟                                                                                                  

13- چرا بعضی از ستاره ها را پر نورتر از بقیه می بینیم ؟ دو دلیل بنویسید.                                                              

 14- درمحل ورقه های دورشونده مرتبا"سنگ کره ی جدیدتشکیل می شود.دراین صورت آیا وسعت زمین هم اکنون درحال افزایش است؟

5  - هریک از عبارت های زیر مربوط به کدام ذره  ( الکترون ، نوترون ، پروتون )  می باشد؟                                      

الف- جرم نسبی این ذره برابرجرم نسبی پروتون است.(.............)        ب- بارالکتریکی نسبی آن1+  می باشد. (.............)

ج- جای این ذره دراطراف هسته می باشد. (................)

16- هرجمله مربوط به نظرکدام دانشمنداست .( لامارک، داروین، ویسمن، دووریس)                                              

الف- به دلیل وجود تفاوت بین افراد یک نوع جاندار سازگاری آن ها بامحیط یکسان نیست  (...................)                                  

ب- صفاتی را که جانداران درطول زندگی خود کسب می کنند به نسل بعد انتقال می دهند.(..................)

ج- جهش عامل ایجاد تغییر در جانداران است.(.....................)

17- مدل اتمی بور را برای لیتیم باعدداتمی3وعددجرمی7رسم کنید.

18- چرا ازهمه ی گیاهان وجانوران گذشته ی زمین فسیل تشکیل نشده است؟                                                                                                                                                                                                                                   

19- روی میز آزمایشگاه دوظرف مشابه یکی محتوی اسید ودیگری محتوی باز وجود دارد که برچسب آن ها کنده شده است.

شما به وسیله ی کاغذ لیتموس چگونه آن ها را شناسایی می کنید؟ 

20- در اهرم مقابل محل بازوی محرک و مقاوم را مشخص کرده و غیر از انتقال نیرو دو روش کمک دیگر برای آن بنویسید.  

21- ماشینی2000ژول انرژی دریافت می کند و 1500 ژول کار مفید انجام می دهد.

الف-بازده این ماشین راحساب کنید.     ب-چند ژول انرژی تلف شده است؟  

22- یک بالابر جسمی را با نیروی 5000 نیوتن درمدت 5 ثانیه 9 متر بالامی برد .توان این ماشین چند کیلووات است ؟

23- وزن آب داخل یک مخزن 2000نیوتن و مساحت کف آن1000سانتیمترمربع است. فشاروارد شده برکف مخزن را برحسب پاسکال محاسبه کنید. 

نمونه سوال علوم تجربی سوم راهنمایی بخش سوم

1- یکای اندازه گیری کار .............و یکای اندازه گیری انرژی ............... است .

2- توان به معنی ............. انجام کار است .

3- واحد اندازه گیری توان ............. است .

4- قرقره ی ثابت برای ................. به کار می رود .

5- به وسایلی که انجام کارها را آسانتر می کنند ........................ می گویند

6- واحد اصلی فشار در فیزیک ............. می باشد که نام دیگر آن ............ است .

7- نیرویی که به طور عمود بر واحد سطح وارد می شود ..................نام دارد .

8- در اثر مالش پارچه ی پشمی بر بادکنک ، پارچه ی پشمی دارای بار ........... و بادکنک نیز دارای بار .......... خواهد شد .

9- بارهای الکتریکی ............ همدیگر را جذب  و بارهای الکتریکی .............. یکدیگر را دفع می کنند .

10- در یک اتم خنثی تعداد ................. با ................ همیشه برابر است .

11- باردار شدن اتم ها فقط از طریق انتقال .............. (الکترون/پروتون/نوترون) انجام می شود .

12- به موادی که جریان برق را از خود عبور می دهند ................ و به موادی که جریان برق را از خود عبور نمی دهند ................. گفته می شود .

13- الکترولیت باتری اتومبیل محلول ................. است .

14- یکای اختلاف پتانسیل الکتریکی .............. و یکای شدت جریان الکتریکی ............... است .

15- ............... عامل ایجاد جریان الکتریکی در مدار است .

16- یکای مقاومت الکتریکی ................. است و دستگاهی که مقاومت الکتریکی را اندازه گیری می کند ............. نام دارد .

17- انرژی جنبشی الکترون ها درهنگام عبور از سیم رسانا به انرژی ......... تبدیل می شود

18- اگر آهن ربایی را به دور از وسایل آهنی ، آزادانه بیاویزیم قطب .............. به سمت شمال زمین وقطب .................به سمت جنوب زمین می ایستد .

19- درآهن ربا قطب های ناهمنام یکدیگر را .................. می کنند .

20- نسبت نیروی مقاوم به نیروی محرك در ماشین ................... نام دارد .

21- در یك اهرم اگر طول بازوی مقاوم بزگتراز طول بازوی محركباشد ، مزیت مكانیكی آن ......... است . ( بزرگتر از یك – كوچكترازیك )

22- چرخ و محوری كه مقدار نیرو را افزایش می دهد مزیت مكانیكی آن .............. ازیك می باشد . ( بزرگتر – كوچكتر )

23- هر چه طول یك سطح شیبدار  نسبت به ارتفاع آن بیشتر باشد مزیت مكانیكی آن ........ است. ( بیشتر – كمتر)

24- ماشینی كه مزیت مكانیكی آن كمتر از یك است به طریق .............. به ما كمك می كند .

25- قرقره ................. ( ثابت – متحرك ) مقدار نیرو را افزایش می دهد .

26- اگر تعدادی الكترون به یك اتم افزوده شود آن اتم دارای بار الكتریكی .......... می شود

27- به وسیله ی .................. می توان نوع بار الكتریكی یك جسم را تشخیص داد .

28- برای حفاظت ساختمان های بلند از خطر آذرخش از وسیله ای به نام ............... استفاده می كنند .

الف)استخراج سوخت

 سوخت هسته اي:

     سوخت هسته اي،مادّ اي است از جنس اورانيوم آن كه مي تواند در راكتورهاي هسته اي قرار گيرد و با انجام فعل و انفعالات شكافت هسته اي،انرژي زيادي از خود آزاد كند و از اين انرژي آزاد شده براي توليد برق يا مصارف درماني و پزشكي،صنعتي،كشاورزي يا تحقيقاتي استفاده شود.(مهدي كرمي (26،12،1385)چرخه ي سوخت هسته اي چيست؟،ويژه نامه ي سال 86 جام جم،ص87)

     اورانيوم يكي از عناصر شيميايي جدول تناوبي است كه نماد آن U و عدد اتمي آن 92 مي باشد.اورانيوم كه يك عنصر سنگين،سمّي،فلزّي،راديواكتيو و برّاق به رنگ سفيد مايل به نقره اي مي باشد به گروه آكتنيدها تعلّق داشته و ايزوتوپ 235 آن براي سوخت راكتورهاي هسته اي و سلاح هاي هسته اي استفاده مي شود.اين عنصر داراي دماي ذوب^C ْ45 بوده و به رغم تصوّر عام،فراواني آن در طبيعت حتّي از عناصري از قبيل جيوه،طلا و نقره نيز بيشتر است.استراليا داراي بزرگ ترين معادن اورانيوم است و كشورهاي قزّاقستان،كانادا،آفريقاي جنوبي،ناميبيا،برزيل و روسيه نيز از معادن بزرگي برخوردارند.

     عنصر اورانيوم در طبيعت داراي ايزوتوپ هاي مختلف(19 ايزوتوپ)از جمله دو ايزوتوپ مهم و پايدار 238 و 235 است.اورانيوم 235 مهم ترين مادّه ي مورد نياز راكتورهاي هسته اي است،امّا مشكل اين جاست كه اورانيوم استخراج شده از معدن تركيبي از ايزوتوپ هاي 235 و 238 بوده و در ميان سهم ايزوتوپ 235 حدود 7/0 درصد است و به همين علّت بايد به روش هاي مختلف درصد اورانيوم 235 را در مقايسه با اورانيوم 238 بالا برده و بسته به نوع راكتور هسته اي از 2 تا 5 درصد غني كرد. 

استخراج اورانيوم:

     براي كشف اورانيوم دو نوع حفّاري و تكنيك هاي موقعيّتي به كار مي رود.حفّاري ممكن است به صورت زيرزميني يا چاله هاي باز روي زمين انجام شود.

     در كل حفاّري هاي روزميني در جاهايي استفاده مي شود كه ذخيره ي معدني نزديك به سطح زمين و حفّاري هاي زيرزميني براي ذخيره هاي معدني عميق تر به كار مي رود.به طور نمونه براي حفّاري هاي روزميني بيشتر از 200 متر عمق،نياز به گودال بزرگي در سطح زمين است.

ب)توليد كيك زرد

     موادّ معدني حاوي اورانيوم با استفاده از روش هاي معدن كاوي "زيرزميني" يا "روزميني" استخراج شده و سپس طي فرايندهاي مكانيكي موسوم به "آسياب كردن" و "كوبيدن" از ديگر عناصر جدا مي شود. اورانيوم پس از استخراج تفكيك،كوبيده،خرد و به شكل پودر درآمده و سپس براي توليد مادّه اي موسوم به كيك زرد (yellow cake) مورد استفاده قرار مي گيرد.كيك زرد در واقع محصول فراروي سنگ معدن اورانيوم است و به تركيباتي گفته مي شود كه ناخالصي هاي معدني آن به ميزان زيادي گرفته شده و حاوي 7 تا 90 درصد اكسيد اورانيوم از نوع U3O8 است.

)

     در يك آسياب اورانيوم با عمل سنگ شويي از سنگ هاي معدنيِ خرد شده جدا مي شود كه يا با اسيد قوي يا باز قوي حل مي شود و به صورت محلول در مي آيد،سپس اورانيوم با ته نشين كردن از محلول جدا مي شود و بعد از خشك كردن و معمولاً حرارت دادن به صورت اشباع شده و غليظ در استوانه هاي 200 ليتري بسته بندي مي شود.

ج)توليد UF6                                                                                                                         

كيك زرد اوّليّه طيّ سوّمـــين مرحــله از توليد سوخت هـسته اي در كارخانه ي فنّاوري اورانيوم موسوم به"UCF" به فراورده هاي مخـتلف اورانيوم تبــديل مي شود.مــهم ترين فراورده ي تولــيدي در UCF گاز " "UF6است.اين گاز محصول استراتژيكي در توليد سوخت هسته اي است.زيرا در عمليات غني سازي به دليل استفاده از روش سانتريفيوژ بايد اورانيوم به حالت گازي شكل درآيد تا با استفده از شرايط و خواصّ گاز عمليات غني سازي صورت پذيرد.،البته محصولات اورانيومي ديگري در كارخانه UCF توليد مي شود كه مي توان UF4 و UO2 را نان برد كه UO2 توليد شده در UCF بدون نياز به غني سازي مي تواند به عنوان سوخت راكتورهاي آب سنگين مورد استفاده قرار گيرد.(كرمي(26،12،1385) چرخه ي سوخت هسته اي چيست؟ويژه نامه ي سال 86 جام جم،ص87)

د)غني سازي

     سنگ معدن اورانيوم موجود در طبيعت از دو ايزوتوپ 235 به مقدار 7/0درصد و اورانيوم 238 به مقدار 3/99 درصد تشكيل شده است.سنگ معدن را ابتدا در اسيد حل كرده و بعد از تخليص فلز،اورانيوم را به صورت تركيب با اتم فلوئور و به صورت ملكول هگزافلورايد اورانيوم(UF6) تبديل مي كنند كه به حالت گازي است.سرعت متوسّط ملكول هاي گازي با جرم ملكولي گـاز نسبت عكس دارد.اين پديده را"گراهان" در سال 1864 كشف كرد.از اين پديده كه به نام ديفوزيون گازي مشهور است براي غني سازي اورانيوم استفاده مي كنند.در عــمل هگزافلورايد اورانيومِ طبيعيِ گــازي شكل را ازســتون هايي كه جدار آن ها از اجسام متخلخل درست شده است عبور مي دهند.منافذ موجود در جسم متخلخل بايد قدري بيشتر از شعاع اتمي يعني در حدود 5/2 انگستروم(000000025/0 سانتي متر) باشد ضريب جداسازي متناسب با اختلاف جرم ملكول هاست.روش غني سازي اورانيوم تقريباً مطابق همين اصول است كه در اين جا گفته شد.با وجود اين مي توان به خوبي حدس زد كه پرخرج ترين مرحله ي توليد سوخت اتمي همين مرحله ي غني سازي ايزوتوپ هاست.زيرا از هر هزاران كيلو سنگ معدن اورانيوم 140 كيلوگرم اورانيوم طبيعي به دست مي آيدكه فقط 1 كيلوگرم كيلوگرم اورانيوم 235 خالص در آن وجود دارد.براي تهيه و تغليظ اورانيوم تا حدّ 5درصد حدّاقل 2000 برج از اجسام خلل و فرج دار با ابعاد نسبتاً بزرگ و پي در پي لازم است تا نسبت ايزوتوپ ها از برجي به برج ديگر به مقدار 01/0 درصد تغيير پيدا كند.در نهايت موقعي كه نسبت اورانيوم 235 به اورانيوم 238 به 5 درصد رسيد براي تخليص كامل بايد از سانتريفوژهاي بسيار قوي لستفاده كرد.براي ساختن نيروگاه اتمي،اورانيوم طبيعي و يا اورانيوم غني شده ميزان غني سازي ²³⁵U بين 1 تا 5 درصد كافي است،ولي براي تهيه ي بمب اتمي 5 تا 6 كيلوگرم ²³⁵U صد در صد خالص نياز است.

رای سالم ماندن لازم است مایعات کافی به بدن برسد و چه بهتر است که این مایع آب باشد. آب برخلاف چای شیرین، نوشابه و نوشیدنی های انرژی زا که پرکالری است، عاری از کالری و مفید است. در این مطلب به بررسی قسمت های مختلف بدن می پردازیم و با خواص آب برای تامین سلامت تک تک اعضای بدن آشنا می شویم.

▪ مغز؛ نوشیدن آب کافی باعث تقویت حافظه و ثبات خلق وخو می شود. از طرفی راحت تر می توانید روی مشکلات تمرکز کنید. محققان بر این باورند که مصرف ناکافی آب جریان اکسیژن رسانی به مغز را کاهش می دهد یا به طور موقت نورون ها را کوچک می کند. تشنگی باعث حواس پرتی فرد نیز می شود.
▪ دهان؛ با مرطوب نگه داشتن لب و گلو از خشکی دهان پیشگیری می شود. خشکی باعث ایجاد بوی بد دهان و حتی خرابی دندان می شود.
▪ قلب؛ کمبود آب حجم خون را پایین می آورد، در نتیجه قلب باید سخت تر کار کند تا بتواند مقدار پایین خون را پمپاژ کند و اکسیژن کافی را به سلول ها برساند. نرسیدن اکسیژن به سلول ها فعالیت های روزانه مانند بالارفتن از پله ها و ورزش کردن را سخت تر می کند.
▪ جریان خون؛ با انبساط رگ های خونی نزدیک به سطح پوست، جریان خون تسریع و حرارت ایجاد می شود.
▪ دست و پا؛ آب کافی در بدن یعنی این که آب در داخل و خارج از سلول های عضلات ماده مغذی کافی بدن را تامین می کند تا عملکرد بهتری داشته باشد. آب برای نرم کردن مفصل ها نیز ضروری است.
▪ پوست؛ کمبود آب انعطاف پذیری پوست را کاهش می دهد. انعطاف پذیری پوست از خشکی آن که بر اثر مصرف صابون، آب داغ و قرار گرفتن در معرض هوای خشک است، پیشگیری می کند.
▪ کلیه؛ برای تصفیه ضایعات خون و دفع آن ها از طریق ادرار، کلیه ها نیاز به آب کافی دارد. مصرف آب از بروز عفونت های دستگاه ادراری و سنگ کلیه پیشگیری می کند. کمبود شدید آب کلیه را از کار می اندازد و باعث تراکم سموم در بدن می شود.

● باید روزی چند لیوان آب مصرف کرد؟
متخصصان، مصرف روزی ۱۳ لیوان آب را برای آقایان و ۹ لیوان را برای زنان توصیه می کنند. اما اندازه و میزان فعالیت بدن نیز در نیاز بدن به مایعات تاثیرگذار است. هر چه حجم بدن بیشتر و فعالیت بیشتر باشد، آب بیشتری باید مصرف شود. خوب است بدانید هرچه رنگ ادرار روشن تر باشد، یعنی بدن آب کافی دارد و هرچه تیره باشد یعنی با کمبود آب مواجه است.

فصل 6(سفر آب روی زمین) 

1-بخار آب موجود در اتمسفر به صورت........................به سطح زمین می رسد 
2- چند درصد سطح زمین را آب تشکیل می دهد؟ 
3- آب کره چیست؟

4-آب کره شامل چه آبهایی می باشد؟ 

5-با توجه به نمودار صفحه 97 درصد آبهای زمین.................و بقیه..............هستند 
6-از بین آبهای شیرین بیشترین آن در..........................و بعد از آن در......................و کمتر از همه در..................قرار دارد 
7- ابرها چگونه تشکیل می شود؟ 

8- بارش چگونه به وجود می آید؟ 

9- بارش به چه صورت هایی وجود دارد؟ 

10- انواع ابرها را نام ببرید(تحقیق)؟

11- تگرگ چگونه به وجود می آید؟ 
12- برف چگونه به وجود می آید؟ 

13- هواشناسی چیست؟ 
14- ابرها چگونه بارور می شوند؟ 
15- منظور از بارش مصنوعی چیست؟ 

16- پس از بارش آب ها به چه صورت در می آیند؟ 

17- منظور از آب جاری چیست؟ 

18- حوضه آبریز چیست؟ 

19- مقدار آب رودخانه در یک حوضه آبریز به چه عواملی بستگی دارد؟ 

20- هدف از احداث سد چیست؟ 

21- تبدیلات انرژی آب پشت سد تا ایجاد برق را بنویسید؟ 

22- مخروط افکنه چگونه تشکیل می شود؟ 

23- اهمیت مخروط افکنه را بنویسید؟ 

24- آبشار یا تنداب چیست؟ 

25- علت تشکیل آبشار چیست؟ 

26- سرعت آب رودخانه ها به چه عواملی بستگی دارد؟ 

27- در چه صورت مسیر رود مستقیم است؟ 
28- در چه صورت مسیر رود پر پیچ و خم است؟ 

29- آبدهی رود را تعریف کنید 

30- فرمول آبدهی رود را بنویسید 

31- اگر سرعت رود 3 متر بر ثانیه و سطح مقطع آن 20 متر مربع باشد آبدهی رود چقدر است؟ 

32- اگر آبدهی رود 6 متر مکعب بر ثانیه و سطح مقطع آن 2 متر بر ثانیه باشد سرعت رود چقدر است 

33- مهمترین منابع آلوده کننده رودخانه ها را بنویسید 

34- آلودگی رودخانه ها چه مشکلاتی را به وجود می آورد؟ 

35- دریاچه ر اتعریف کنید 

36- دریاچه ها از چه نظر اهمیت دارند؟ 

37- بزرگترین دریاچه جهان.........................نام دارد 
38- انواع دریاچه ها را نام ببرید 

39 – علت تشکیل دریاچه خزر چیست؟ 

40- علت تشکیل دریاچه ارومیه چیست؟ 
41- دریاچه خزر در چه استان هایی قرار دارد؟ 
42- دریاچه....................در اردبیل قرار دارد که علت تشکیل آن.................................است. 
43- غار علیصدر در استان................قرار دارد که علت تشکیل آن............................................است 

44- علت های ایجاد دریاچه مصنوعی چیست؟ برای هر کدام مثالی بزنید 

45- سیاره زمین از فضا به چه رنگی دیده می شود علت آن چیست؟ 

46- شکل سواحل دریا به چه صورت هایی دیده می شود؟ 

47- در چه صورت ساحل هموار و ماسه ای است؟ 

48- در چه صورت سواحل صخره ای و پرتگاهی است؟ 

49- حرکت آب دریا به چه صورت هایی است؟ 

50- موج آب چیست؟ 

51- موج دریا چه تاثیری بر ساحل دارد؟ 

52- سونامی یا آبتاز چیست؟ 

53- جریان دریایی چیست؟ 

54- دو علت جریان دریایی را نام ببرید؟ برای هر کدام مثالی بزنید 

55- جزر چیست؟ 

56- مد چیست؟ 

57- علت جزر و مد چیست؟ 

58- کاربرد جزر و مد را بنویسید؟ 

59- یخچال طبیعی چیست؟ 

60- انواع یخچال های طبیعی را نام ببرید. 

61- ضخامت کدام یخچال بیشتر است؟

رای تعیین فاصله ی ستارگان تا زمین راه های گوناگونی وجود دارد که در این جا اندکی با روش اختلاف منظر آشنا می شویم .

فرض کنید شما در یک سمت رودخانه ای ایستاده اید و در طرف دیگر رودخانه درختی است که شما می خواهید فاصله ی آن را با خودتان به دست آورید ( و البته ابزاری هم در اختیار ندارید که بتوانید مستقیم این کار را بکنید ! ) . |بیندیشید|

A مکان نخستین ( اولیه ) شماست . هنگامی که در نقطه ی A هستید ، با مشخص کردن نقطه ی A راستای A را با C ( مکانی که درخت در آن است ) تعیین کنید .

اکنون از نقطه ی A دور شوید و به نقطه ی دیگری مانند B بروید . در این جا نیز با مشخص کردن نقطه ی B راستای آن را با C و نیز با A به دست آورید .

شما به سادگی و از روی راستای AB و AC و BC ، می توانید اندازه ی زاویه های درونی مثلث ABC را به دست آورید .

اکنون رابطه ی کسینوس ها یا سینوس ها در مثلث را نوشته و بر پایه ی آن اندازه ی AC را تعیین می کنیم . (داریم : AB=c , AC=b , BC=a )

رابطه ی کسینوس ها در مثلث   »»»    b² = a² + c² – 2ac(CosB)

رابطه ی سیـنـوس ها در مثلث   »»»    b / SinB = c / SinC

|بازی و یادگیری| شما بدون نیاز به رودخانه و درخت نیز می توانید روش اختلاف منظر را درک کنید ! برای این کار کافی است یک چشم خود را بسته و دست خود را در حالت کشیده به گونه ای قرار دهید که انگشت اشاره تان مماس با جسم کوچکی در فاصله ی بیش از 7 متری به نظر آید . اکنون با بستن یک چشم و باز کردن چشم دیگرتان و تکرار این کار ، می بینید که انگشتتان جابجا می شود ، در صورتی که انگشت شما ( نسبت به جسمی که در فاصله ی دور است ) کاملاً ثابت است !

هرچه فاصله دو دیدگاه ( منظر ) ما نسبت به یکدیگر بیش تر باشد (A و B درشکل از هم دورتر باشند ) اندازه ی به دست آمده برای AC دقیق تر خواهد بود .

از همین روش می توان برای تعیین فاصله ی ستارگان بهره گرفت . به این ترتیب که از دو دیدگاه گوناگون (مانند A و B ) ستاره را رصد کرده و به شیوه ی بالا فاصله ی آن را به دست آوریم . اما همان گونه که گفته شد ، باید A و B تا حد قابل قبولی از هم فاصله داشته باشند و چون قطر زمین (  km12800 ) - که حداکثر اختلاف منظر روی زمین است – در برابر فاصله ی زمین تا ستارگان ( حتی تا نزدیک ترین ستاره ) قابل صرف نظر کردن است ، از مدار زمین به دور خورشید استفاده می شود ، به  این صورت که در یک زمان از سال ( مانند برابران بهاری ) ستاره را رصد کرده و مشخصات رصدی را یادداشت می کنند و در زمان دیگری از سال ( مانند برابران پاییزی ) بار دیگر آن را رصد کرده و از داده های به دست آمده در این دو رصد ( |توجه| برای افزایش دقت معمولاً تعداد رصد ها را افزایش می دهند ) فاصله ی ستاره را به دست می آورند .

دانلود نمونه سوالات علوم پایه هفتم نوبت اول

مردم گاهی می‌گویند سرب سنگیتر از پَر است. اما یک گونی بزرگ پُر از پَر ، سنیگتر از یک ساچمه سربی است. واژه سنگینی سه مفهوم متفاوت دارد. مثلا در عبارت «یک سنگ خیلی سنگین است و نمی‌شود حرکت داد.» ، منظور وزن سنگ است. در چنین مفهومی هیچ جوابی برای پرسش «شیر سنگینتر است یا آب؟» وجود ندارد.

سوالات اخیر مربوط به یک ویژگی عام از کلیه مواد می‌باشد. این ویژگی چگالی یا جرم حجمی نام دارد که از مشخصه‌های فیزیکی مواد به حساب می‌آید که این ویژگی مواد مستقل از ابعاد نمونه می‌باشد. بنابراین برای بیان دقیق ، باید بگوییم چگالی سرب بیشتر از چگالی پر است و در مورد شیر و آب نیز این امر صادق است.وقتی می گوییم که فولاد سنگین تر از چوب است باید توجه به حجم آن داشته باشیم برای مقایسه سنگینی اجسام باید حجم یکسانی از آنها را در نظر آوریم .جرم یک مکعب از فولاد خیلی بیشتر از جرم همان جسم از چوب است.

چگالی مقدار جرم موجود در واحد حجم ماده است که آنرا با علامت اختصاری ρ نشان می‌دهند که از رابطه ρ=m/V یا D=m/V بدست می‌آید.

در این رابطه D یا ρ چگالی ماده ، m جرم جسم و V حجم اشغال شده توسط آن ماده می‌باشد.

آیا تا به حال ، جرم مواد را با هم مقایسه کرده‌اید؟
آیا تا به حال از خود پرسیده‌اید که شیر سنگینتر است یا آب؟


 
شناوری وته نشینی:

اگر چگالی جسمی کمتر از آب باشد شناور می شود .اگر چگالیش بیشتر از آب باشد ته نشین می شود ,واگر چگالیش برابر با آب باشد غوطه ور می گردد.

پس شناوری یا ته نشینی اجسام به چگالی آنها بستگی دارد.

دردنیای واقعی چگالی آب به فشار ,گرماو...بستگی دارد .هر چه به عمق دریا می رویم چگالی آب بیشتر می شود.
 

چگالی تعدادی از مواد:

چگالی مایعات:

برای اندازه گیری چگالی مایعات از چگالی سنج استفاده می کنیم.این وسیله دارای محفظه ی شیشه ای است ومقداری جیوه برای سنگین کردن آن، درونش قرار دارد،ویک ساقه که بر روی آن ،درجه بندی چگالی موجود است .وقتی چگالی سنج در مایع قرار می گیرد قسمتی از لوله ی آن بیرون از مایع می ایستد چگالی مایع را از روی درجه ای که مقابل سطح مایع وچگالی سنج است می خوانند.چگالی سنج در مایع سبکتر,بیشتر فرو می رود.

 
 

چگالی هوا:

یک ترازوی حساس نشان می دهد که یک بطری پراز هوا کمی سنگین تر از همان بطری خالی از هواست.


گازها چگالی كمی دارند زیرا مولكول‌های گاز فاصله زیادی از یكدیگر داشته و بخش عمده‌ای از آن ها را فضای خالی اشغال كرده است در مقابل، مولكول‌های مایعات و جامدات بسیار نزدیك به هم هستند، بنابراین چگالی زیادی دارند. چگالی یك ماده به فشار و دما نیز بستگی دارد.

  واحدها
در اندازه‌گیری چگالی جامدات و مایعات معمولا جرم را بر حسب گرم (g) یا کیلوگرم (kg) و حجم را بر حسب سانتیمتر مکعب (cm3) یا مترمکعب (m3) بیان می‌کنند که در این صورت چگالی برحسب واحدهای کیلوگرم بر متر مکعب (Kg/m3) یا گرم بر سانتیمتر مکعب (gr/cm3) می‌سنجند. چگالی نشانگر این است که جرم ماده تا چه حد متراکم شده است. مثلا ، سرب یک ماده چگال است، زیرا مقدار زیادی از آن در حجم کوچکتر متراکم شده از طرف دیگر چگالی هوا بسیار کم است.

طریقه اندازه گیری
برای اندازه‌گیری چگالی یک جسم باید هم جرم جسم (m) و هم حجم (V) آن را اندازه‌گیری کنیم. جرم را می‌توانیم با ترازو اندازه‌گیری کنیم. حجم یک جسم جامد را می‌توانیم با راههای گوناگون اندازه بگیریم. مثلا برای بدست آوردن حجم یک مکعب ، اندازه یک ضلع آن را به توان 3 می‌رسانیم و یا برای تعیین حجم یک مکعب مستطیل طول ، عرض و ارتفاع آن را در هم ضرب می‌کنیم. حجم یک مایع را می‌توانیم با ظرف شفاف مدرجی که واحدهای حجم را نشان می‌دهد، اندازه بگیریم. در آزمایشگاه معمولا برای اندازه گیری حجم مایعات از استوانه مدرج استفاده می‌کنند. در مواردی بوسیله اندازه‌گیری جرم نسبی مواد نسبت به هم از طریق چگالی نسبی مواد نسبت به هم می‌توانیم چگالی تک‌تک مواد را اندازه‌گیری نموده و مشخص نماییم.

چگالی نسبی
مقایسه چگالی دو مایع با یکدیگر یا مقایسه چگالی یک جامد با یک مایع خیلی راحت است. اگر چگالی جسمی کمتر از مایع باشد، در آن شناور می‌شود و در غیر اینصورت در آن غرق می گردد. مثلا چگالی چوب از آب کمتر است و برای همین است که چوب روی آب شناور می‌ماند «نیروی ارشمیدس».

مواد چگال
هسته اتمهای تشکیل دهنده مواد و ستارگان از جمله کوتوله‌های سفید ، ستارههای نوترونی ، ابر نواختران ، سیاه چاله‌ها و ... چگالترین موادها هستند.

قیف جدا کننده
 وسیله‌ای است که مایعات را بر اساس شاخص چگالی از هم جدا می‌کند؛ مثلا اگر مخلوط روغن و آب را در مخزن این دستگاه بریزیم، بر حسب چگالی مواد در داخل این ظرف تفکیک می‌شود. اگر شیر زیر ظرف را باز کنیم، مایعی که دارای چگالی بالاست، در زیر قرار گرفته و از دستگاه خارج می‌گردد تا اینکه به مرز جدایی مایعات روغن و آب برسد، در چنین حالتی شیر را می‌بندیم و دستگاه با موفقیت دو مایع مخلوط را از هم جدا می‌کند.

 

توجه: تغییرات دما سبب تغییر حجم جسم می‌شود. بنابراین، با تغییر دما چگالی یک ماده تغییر می‌کند. از این رو چگالی اغلب مواد را در ˚25C معین می‌کنند.


جدول چگالی بعضی از مواد معمولی در 25 درجه سانتی‌گراد

ماده چگالی g/cm3
گاز طبیعی 0.000656
هوا 0.00118
اتانول0.78948
سدیم کلرید 2.164
فولاد ضد زنگ 8.037
جیوه 13.545
حل یک مسئله
مسئله: حجم یک قطعه موم 8.50cm3 و جرم آن 8.06g است. چگالی موم را بدست آورید.
راه حل:
چگالی، جرم در واحد حجم است و به صورت زیر نشان داده می‌شود.

D=m/V
با جایگذاری مقادیر معلوم ، خواهیم داشت:

D=8.06g/8.5cm3=0.948g/cm3

یکاهای رایج

یکای اس‌آی برای چگالی:

    کیلوگرم بر متر مکعب (kg/m³)

یکاهای متری بیرون از اس‌آی:

    کیلوگرم بر لیتر (kg/L). آب عموماً چگالی ۱ kg/L دارد، که یکای مناسبی را فراهم می‌سازد.
    کیلوگرم بر دسی‌متر (kg/dm³)
    گرم بر میلی‌لیتر (g/mL)،
    گرم بر سانتی‌متر مکعب (g/cc یا g/cm³).

این‌ها از نظر عددی برابرند با kg/L (۱ kg/L = ۱ kg/dm³ = ۱ g/cm³ = ۱ g/mL).

در یکاهای سفارشی ایالات متحده یا یکاهای امپراتوری، یکاهای چگالی این‌ها را هم شامل می‌شود:

    اونس بر اینچ مکعب (oz/cu in)
    پوند بر اینچ مکعب (lb/cu in)
    پوند بر فوت مکعب (lb/cu ft)
    پوند بر یارد مکعب (lb/cu yd)
    پوند بر گالون (برای آمریکا یا گالون امپراتوری) (lb/gal)
    پوند بر بوشل آمریکا (lb/bu)
    اسلاگ بر فوت مکعب.

 چرا آدم در دريا راحت تر مي تواند روي آب بماند تا استخر؟

پاسخ:مي دانيم كه اگر چگالي جسمي از چگالي يك مايع كم تر باشد، آن جسم در آن مايع شناور مي شود. در آب دريا، نسبت به آب استخر مقدار قابل توجهي نمك حل شده است. حل شدن نمك در آب باعث بالا رفتن چگالي آب مي شود. بنابراين چگالي بدن انسان از چگالي آب دريا كمتر مي شود و آدم در دريا راحت تر مي تواند روي آب بماند.

 

  هنگامي كه يك تخم مرغ را در آب مي اندازيم، به ته آب مي رود. ولي مي توان با حــــل كـردن مقـداري نمـــك در آب، تخــم مـرغ را در آب غوطه ور كرد. علت اين پديده چيست؟

پاسخ: همان‌طور كه در سؤال بالا توضيح داده شد، حل شدن نمك در آب باعث بالا رفتن چگالي آب مي شود. چگالي تخم مرغ از آب شيرين بيشتر است، بنابراين هنگامي كه يك تخم مرغ را در آب مي اندازيم، به ته آب مي رود. ولي مي توان با حل كردن مقداري نمك در آب، چگالي آّب را با چگالي تخم مرغ برابر كرد و تخم مرغ را در آب غوطه‌ور كرد.

منبع:سایت علوم

" حَتَّى إِذَا أَتَوْا عَلَى وَادِ النَّمْلِ قَالَتْ نَمْلَةٌ یَا أَیُّهَا النَّمْلُ ادْخُلُوا مَسَاکِنَکُمْ لَا یَحْطِمَنَّکُمْ سُلَیْمَانُ وَجُنُودُهُ 

وَهُمْ لَا یَشْعُرُون "(چون به دره مورچه ها رسیدند، مورچه ای گفت: ای مورچه ها به لانه هایتان وارد شوید‌، مبادا سلیمان و لشگرش پایمالتان کنند و خود آگاه نباشند.)

                                                                                                                 سوره ی نمل : آیه 18                                                                   

جهت یابی به کمک لانه مورچه ها 

اگر قطب‌نما همراه نداشته باشید و هوا هم ابری باشد مورچه‌ها می‌توانند جهت‌ها را به شما نشان دهند.
مورچه‌ها خاک لانه‌ خود را به سمت شرق می‌ریزند تا هنگام روز به عنوان سایه‌بانی برایشان عمل کند. مورچه‌ها خاک را از لانه بیرون می‌ریزند تا ذخیره‌گاه خود را وسیع‌تر کنند و آن را سمت شرق می‌ریزند تا هنگام روز راحت‌تر کار خود را انجام دهند.
بدیهی است با شناختن شرق جهات دیگر را نیز به راحتی تشخیص می‌دهید

درادامه مطلب.............................

به نظر شما جرم یک سیب زمینی سرد بیشتر است یا سیب زمینی گرم؟

بله سیب زمینی داغ جرم بیشتری دارد.

زیرا انرژی که برای گرم شدن بدست اورده دارای جرم است.

اگر جسمی انرژی بگیرد چون انرزی نیز طبق رابطه E=mc²می تواند به جرم تبدیل شود.

در این رابطه

E= انرژی

C=سرعت نور

m= جرم

برای افزایش دمای ۰/۱ کیلوگرم شیب زمینی از ۲۰ درجه به ۸۰ درجه حدود ۳۶۰۰۰ ژول انرزی نیاز است

با استفاده از رابطهE=mc²

بدیهی است که این اختلاف جرم خیلی خیلی کوچک است.اما در فیزیک هسته ای به شدت مهم و قابل توجه می باشد.

گاها می شنویم که هواپیمایی در فلان منطقه دیوار صوتی راشکسته است . برای همین منظور بهتر است بدانیم که دیوار صوتی یک مانع خیالی است موقعی که سرعت هواپیما به اندازه سرعت صوت می شود با آن دیوار خیالی برخورد می نماید این سرعت حدود 332متر در ثانیه بر روی سطح دریاهاست ودر جاهای مرتفع به علت رقیق شدن هوا ، سرعت آن کم می شود وهنگام صعود هواپیما امواجی در فضا تولید می شود کهبا افزایش سرعت هواپیما این امواج بهم نزدیکتر شده وفشرده تر می شوند وزمانی که سرعت هواپیما به اندازه سرعت صوت می رسد هوای فشرده شده به هم برخورد کرده وموج صدا را به وجود می آورد وموقعی که این صدا به سطح زمین می رسد به صورت صدای انفجار مهیبی شنیده می شود ........در ادامه مطلب

آینه تخت متقاطع

دانلود

فرمول مساحت و محیط اشکال هندسی

) مساحت مـــربع

مساحت مسـتطیـــــــل,...............در ادامه مطلب....

غلب وقتی افراد در موضوع وزن و جرم صحبت می کنند، هر دو را از یک کمیت می دانند و با واحد کیلوگرم مشخص می کنند، در صورتی که وزن و جرم دو کمیت متفاوت هستند و تفاوت آنها در موارد زیر است:

1- جرم کمیتی است عددی و وزن کمیتی است برداری.
2- یکای جرم در SI ، کیلوگرم و یکای وزن نیوتن است.
3- جرم هر جسم از خواص ذاتی آن جسم است، ولی وزن جسم به جرم جسم و میدان گرانش بستگی دارد.
4- جرم جسم ثابت است ، ولی وزن تغییر می کند.
مثلا جرم جسمی ثابت و تقریبا 10 کیلوگرم است، ولی وزن آن که در سطح زمین N 100 است، در ارتفاع 1000 کیلومتری زمین ، N75 و در ارتفاع 5000 کیلومتری N31 است. هر چه از سطح زمین دورتر شویم ، اثر جاذبه زمین کمتر و وزن جسم به همان نسبت کمتر می شود.
تعريف جرم:
جرم مقدار ماده تشكيل دهنده يك جسم است.

جرم يك جسم به دو عامل بستگي دارد:

1) تعداد ذره هاي سازنده آن ماده
هر چه تعداد ذره هاي سازنده ماده بيش تر باشد، جرم نيز بيش تري است.

2) جرم هر ذره
هر چه جرم هر ذره سازنده بيشتر باشد، جرم نيز بيشتر مي شود.

وسيله اندازه گيري جرم:
ترازو

انواع ترازو:

1) ترازوي دو كفه اي معمولي

2) ترازوي دو كفه اي دقيق آزمايشگاهي

3) ترازوي سه اهرمي : در اين نوع ترازو به جاي قراردادن وزنه براي اندازه گيري جرم، از حركت دادن سه وزنه كه روي سه ميله مدرج قرار گرفته اند. استفاده مي شود.

4) ترازوي آشپزخانه

5) باسكول (براي اندازه گيري جرم اجسام بسيار سنگين)

6) ترازوهاي ديجيتال

واحد اندازه گيري جرم:
1) كيلو گرم (kg)
2) گرم: (g)
براي اندازه گيري جرم هاي كوچك از واحد گرم استفاده مي شود.
نكته: هر يك كيلو گرم ، 1000 گرم است.

3) تُن:
براي اندازه گيري جرم هاي بسيار بزرگ از واحد تن استفاده مي كنيم.(هر يك تن، 1000كيلو گرم است.) واحد هاي اندازه گيري را به راحتي مي توان به يكديگر تبديل كرد.

نكته: اگر بخواهيم كيلو گرم را به گرم تبديل كنيم بايد عدد مورد نظر را در 1000 ضرب كنيم .

نكته: اگر بخواهيم گرم را به كيلو گرم تبديل كنيم بايد عدد مورد نظر را بر 1000 تقسيم كنيم.

نكته: هر چه جرم جسم بيش تر باشد، آن جسم سنگين تر است يعني نيروي جاذبه زمين بر آن بيش تر است.

وزن(W) :
نيروي جاذبه اي است كه از طرف زمين بر جسم وارد مي شود.واحد اندازه گيري وزن:
نيوتن(N)
وسيله اندازه گيري :
نيروسنج

يك نيوتن مقدار نيرويي است كه از طرف زمين به يك جسم 100 گرمي وارد مي شود.

 
زمين به هر يك كيلوگرم از جرم جسمي نيرويي معادل10 نيوتن وارد مي كند.
در واقع مي توان گفت كه در روي سطح زمين وزن يك جسم(بر حسب نيوتن) از نظر عددي تقريبا ده برابر جرم آن (بر حسب كيلو گرم) است.
 

تفاوت جرم و وزن

نكته: اگر يك فضاپيما به فضاهاي دور دست سفر كند. ممكن است به جايي برسد كه ديگر تقريباً بر آن هيچ نيروي جاذبه اي واد نشود، يعني در حالت بي وزني قرار بگيرد. اما در چنين حالتي اين فضاپيما همچنان جرم دارد و ذرات سازنده آن پابرجا هستند.
جرم يك جسم تا زماني كه ذرات سازنده آن كم يا زياد نشده اند، ثابت مي ماند در حاليكه وقتي جسمي از زمين دور شود وزن آن كم و كمتر مي شود تا جايي كه در فضاهاي دور دست وزن آن تقريبا صفر است يعني در حالت بي وزني قرار دارد.

 نيروي جاذبه ماه تقريباً يك ششم كره زمين است.
براي به دست آوردن وزن يك جسم در كره ماه بايد جرم آنرا در يا 6/1 ضرب كنيم.
مثال : جرم جسمي 6 كيلو گرم است . وزن آن در كره زمين و كره ماه چقدر است.



قانون گرانش يا قانون جاذبه عمومي:

هر دو جسمي بر يكديگر نيروي جاذبه وارد مي كنند. هر چه جرم جسم بيشتر باشد، نيروي جاذبه بين آنها بيشتر است.
هر چه فاصله دو جسم از هم بيش تر شود، نيروي جاذبه آنها كم تر مي شود.
به همين دليل است كه با دور شدن فضا پيما از سطح زمين نيروي جاذبه زمين بر روي آنها كاهش مي يابد.

تفاوت جرم و  وزن :
جرم جسم در تمام نقاط دنيا ثابت است ولي وزن جسم در هر نقطه متغيير است .  جرم را با  ترازو اندازه ميگيرند و  وزن را با نيرو سنج . جرم يك كميت اسكالر ( عددي ) است  اما نيرو يك كميت برداري است .

ابرها هنگامی شکل می‌گیرند که آب بخار می‌شود و از سطح زمین به بالا می‌رود سپس سرد و متراکم می‌شود و ابر تشکیل می شود.

وسایل لازم :

• - یک بطری پلاستیکی ۲ لیتری کاملا تمیز که بهتر است بطری آب باشد تا ناخالصی ایجاد نکند.
• - چوب کبریت یا عود خوشبو کننده هوا
•  -مقداری آب گرم

لطفا به ادامه مطلب برويد.

طلا یا زَر با نشان شیمیایی Au نام یک عنصر است. طلای پالوده فلزی با رنگ زرد روشن، براق و به صورت سنتی چشم گیر است که این به دلیل اکسید نشدن در هوا و آب است. از نظر شیمیایی، طلا فلزی واسطه است که در گروه ۱۱ جدول تناوبی جای دارد و یکی از کم واکنش ترین عنصرهای جامد در شرایط استاندارد است. پس می‌توان این فلز را به صورت خالص در طبیعت به صورت دانه‌ای یا تکه‌ای در میان سنگ‌ها، کانی‌های بلوری شده و مواد ته نشینی آبرفتی پیدا کرد. همچنین در میان کانی‌ها به صورت ترکیبی با دیگر عنصرها بویژه تلوریم دیده شده اما فراوان نیست. نماد شیمیایی این عنصر، Au از نام لاتین آن aurum به معنی «درخشش سپیده دم» گرفته شده‌است.^[۱]

طلا در برابر بیشتر اسیدها پایدار است اما در تیزاب سلطانی (نیترو-هیدروکلریک اسید) حل می‌شود دلیل برگزیدن نام «تیزاب سلطانی» برای توانایی حل کردن طلا است. افزون بر این طلا در محلول‌های آلکالینی سیانور که در معدن کاری کاربرد دارد، و در جیوه با ساخت آلیاژ ملغمه هم حل می‌شود. نیتریک اسید که توان حل کردن نقره و فلزهای پایه را دارد در برابر طلا ناتوان است. این ویژگی نیتریک اسید در آزمون اسید برای شناسایی و تایید طلا به کار می‌آید.

از ۲۰۰۹ به این سو، روی هم رفته ۱۶۵٬۰۰۰ تُن طلا از معدن‌ها بدست آمده‌است.^[۲] چیزی نزدیک به ۵٫۳ میلیارد تروی اونس (troy ounce) یا ۸۵۰۰ مترمکعب که ۵۰٪ آن در گوهرسازی، ۴۰٪ در سرمایه گذاری و ۱۰٪ در صنعت به کار رفته‌است.^[۳]

علاوه بر سرمایه گذاری مالی و کارهای پولی، شکل‌پذیری بالا، پایداری در برابر خوردگی و واکنش پذیری پایین این عنصر باعث می‌شود که این عنصر کاربرد فراوانی در زمینه‌های گوناگون داشته باشد. رسانایی الکتریکی بالای طلا در سیم کشی برق به کار می‌آید. افزون بر این طلا در دندان‌پزشکی، الکترونیک و تولید شیشه‌های رنگی کاربرد دارد.

ریخت‌شناسی

طلا شکل کریستالی ویژه‌ای ندارد (اصطلاحاً آمورف یا بی شکل). در طبیعت معمولاً در میان سنگهای آتشفشانی و گاهی در میان رسوبات رودخانه‌ای و دریاچه‌ای یافت می‌شود. در سنگهای آتشفشانی به شکل دندریتی دیده می‌شود و در رسوبات به صورت دانه‌های ریز و درشت. اولین و بارزترین مشخصهٔ طلا، رنگ زرد و برق فلزی آن است. اما در موارد بسیار زیادی ممکن است با طلای ابلهان یا پیریت اشتباه گرفته شود. مهم‌ترین تفاوت در زمان این تشخیص، خاصیت چکش خواری طلا است. در حالی که پیریت با ضربهٔ چکش، خرد می‌شود، طلا در برابر ضربه تنها کمی تغییر شکل می‌دهد. لازم به ذکر است طلا از نظر کریستالوگرافی در رده FCC قرار دارد.

ویژگی‌ها

طلا، شکل‌پذیرترین ماده‌است. یک گرم از این عنصر را می‌توان آن قدر چکش زد تا به اندازهٔ یک ورق با مساحت یک متر مربع پهن شود یا یک اونس را به اندازهٔ ۳۰۰ پا پهن کرد. برگهٔ طلا می‌تواند آن قدر نازک شود تا در پایان شفاف شود در این صورت نور گذرا از آن به رنگ آبی مایل به سبز خواهد بود چون طلا به شدت نور زرد و قرمز را باز می تاباند.^[۴] چنین ورقه‌های نیمه شفافی به خوبی پرتوهای فروسرخ را باز می تاباند، این ویژگی در پوشش‌های محافظ در برابر پرتوهای فروسرخ یا پرتوهای گرمایی مانند لباس‌های محافظ در برابر گرما یا در برابر خورشید مانند لباس فضانوردان به کار می‌آید.^[۵]

طلا می‌تواند با بسیاری از فلزها آلیاژ شود. این آلیاژها در بدست آوردن سختی و نرمی‌های گوناگون، دمای ذوب مناسب، پدید آوردن رنگ دلخواه و دیگر کاربردهای فلزشناسی مورد نیازند.^[۶] طلا رسانای خوب گرما و جریان برق است. از نظر شیمیایی رطوبت هوا و واکنشگرهای ناب خورنده بر آن بی اثرند. به همین دلیل در ساخت سکه و گوهرسازی بسیار مناسب است و البته می‌توانند پوشش مناسب برای دیگر فلزهای واکنش پذیر باشد. دارای میل ترکیبی بسیار پایینی است و در برابر بیشتر اسید و بازها ایستادگی می‌کند. می‌توان گفت طلا عنصری حل نشدنی است هرچند که در تیزاب سلطانی می‌توان آن را حل کرد.

اکسیدهای معمول طلا عبارتند از طلای یک و سه بار مثبت یا طلا(I) و طلا(III). یون‌های طلا در محلول به آسانی کاهیده می‌شوند در صورت افزودن هر فلز دیگری در نقش عامل کاهش، می‌بینیم که فلز افزوده اکسید و حل می‌شود در مقابل فلز جامد طلا در ظرف ته نشین می‌شود.

طلای پالودهٔ باکیفیت، بی بو، بی مزه و پایدار در برابر خوردگی است.^[۷] طلا چگالی بالایی دارد، یک مترمکعب از آن ۱۹٬۳۰۰ kg وزن دارد. برای مقایسه: چگالی سرب 11,340 kg/m^۳ و چگالی سنگین ترین عنصر یعنی اسمیم 22,610 kg/m^۳ است.

رنگ

رنگ‌های گوناگون آلیاژهای Ag-Au-Cu

هنگامی که بیشتر فلزهای پالوده (خالص) به رنگ خاکستری، نقره‌ای یا سفید اند، طلا به رنگ زرد است. این رنگ نشان می‌دهد که چقدر الکترون‌های تراز پیوند (والانس) آزادند و در شمار انبوه به این سو و آن سو می‌روند (پلاسمون). بسامد این جابجایی‌ها در بیشتر فلزها در اندازهٔ بازهٔ فرابنفش است اما برای طلا در بازهٔ نور دیدنی (مرئی) می‌افتد. این به دلیل اثرهای نسبیتی-کوانتومی در ابر الکترونی پیرامون اتم طلا است.^[۸][۹]

آلیاژهای رنگی طلا مانند طلای قرمز را می‌توان با افزودن اندکی مس و نقره بدست آورد. مثلث کناری رنگ‌های گوناگون آلیاژهای نقره-طلا-مس را نشان می‌دهد. آلیاژهای دیگر طلا مانند نیکل و پالادیم هم در گوهرسازی تجاری مهم اند چون با کمک آن‌ها به آلیاژ طلای سفید دست می‌یابیم. افزودنی‌های دیگر مانند منگنز، آلومینیم، آهن، ایندیم و... می‌توانند رنگ‌های دیگری از طلا بدست آوردند که چندان معمول نیست و کاربردهای دیگری دارد.^[۶]

ایزوتوپ

تنها ایزوتوپ پایدار و طبیعی طلا ^۱۹۷Au است. بیش از این، طلا دارای ۳۶ ایزوتوپ پرتوزا است که همگی به صورت آزمایشگاهی پدید می‌آیند و در بازهٔ جرم اتمی ۱۶۹ تا ۲۰۵ جای دارند. پایدارترین آن‌ها ^۱۹۵Au است که نیمه‌عمر ۱۸۶٫۱ روزی دارد. از همه ناپایدارتر ^۱۷۱Au است که پروتون می تاباند و نیمه‌عمرش 30 µs است. بیشتر ایزوتوپ‌های پرتوزای طلا که جرم اتمی زیر ۱۹۷ دارند در اثر واپاشی آلفا، β+ و پروتون از میان می‌روند. ^۱۹۵Au که با جذب الکترون از میان می‌رود و ^۱۹۶Au که بیشتر با جذب الکترون (۹۳٪) و کمتر با واپاشی β- از میان می‌رود (۷٪)^[۱۰]، تنها استثناهای این پدیده‌اند. همهٔ ایزوتوپ‌های پرتوزای طلا با جرم اتمی بالاتر از ۱۹۷ با واپاشی β- از میان می‌روند.^[۱۱]

دست کم ۳۲ هستهٔ همپار شناخته شده‌است که جرم اتمی در بازهٔ ۱۷۰ تا ۲۰۰ داشته‌اند. در میان این بازه تنها ^۱۷۸Au, ^۱۸۰Au, ^۱۸۱Au, ^۱۸۲Au, and ^۱۸۸Au همپار ندارند. پایدارترین همپار طلا ^۱۹۸m۲Au با نیمه عمر ۲٫۲۷ روز و ناپایدارترین ^۱۷۷m۲Au با نیمه عمر ۷ ns است. ^۱۸۴m۱Au با سه واپاشی β+، گذار ایزومری (تابش گاما) و واپاشی آلفا رو به نابودی می‌گذارد. هیچکدام دیگر از همپار یا ایزوتوپ‌های طلا از سه راه واپاشی نابود نمی‌شوند.^[۱۱]

کاربرد

جابجایی سرمایه

سرمایه‌گذاری

گوهرسازی

به دلیل نرمی بالای طلای خالص (عیار ۲۴) آن را با فلزهای دیگر آلیاژ می‌کنند تا بتوانند به آن شکل و کاربرد بازرگانی بدهند. آمیختن طلا با دیگر فلزها بر شکل پذیری، سختی، نقطهٔ ذوب و دیگر ویژگی‌های آن تاثیر می‌گذارد. طلاهای با عیار پایین تر مانند ۲۲، ۱۸، ۱۴ یا ۱۰ دارای درصد بالاتری از مس یا دیگر فلزهای پایه مانند نقره یا پالادیم اند. مس در میان فلزها بیشترین کاربرد را دارد و باعث قرمزتر شدن رنگ آلیاژ می‌شود.^[۱۲]

طلای با عیار ۱۸ که دارای ۲۵٪ مس باشد در طلاسازی سنتی و باستانی روسیه دیده شده‌است. این طلا که قرمز رنگ است برای عموم مردم کاربرد ندارد. طلای ۱۴ با آلیاژ طلا-مس رنگی همانند برخی آلیاژهای برنز دارد که از هر دوی آن‌ها در ساخت نشان پلیس استفاده می‌شود. از آمیختن طلا با آهن به طلای آبی و از طلا با آلومینیم به طلای بنفش می‌رسیم. این رنگ‌های طلا مگر در کارهای بسیار ویژهٔ گوهرسازی، کاربرد چندانی ندارند. طلای آبی تُرد است و به سختی می‌توان با آن کار کرد.^[۱۲]

زیباسازی ابزار چوبی با دادن رنگ‌های گوناگون به طلا

طلای ۱۸ و ۱۴ که تنها از آلیاژ طلا-نقره ساخته شده باشند رنگ زرد مایل به سبز دارند و با نام طلای سبز شناخته می‌شوند. طلای سفید از آمیختن فلزهای پالادیم یا نیکل با طلا بدست می‌آید. طلای ۱۸ که دارای ۱۷٫۳٪ نیکل، ۵٫۵٪ روی و ۲٫۲٪ مس باشد هم رنگ نقره دیده می‌شود. نیکل سمی است و کاربرد آن در اروپا کنترل شده‌است.^[۱۲]

فلز پایهٔ دیگر طلاهای سفید، پالادیم، نقره و چند فلز سفید دیگر است.^[۱۲] اما آلیاژهای پالادیم از آلیاژهای نیکل گران‌بهاتر است. طلای سفید با عیار بالا نسبت به نقره و نقرهٔ استرلینگ، در برابر خوردگی پایداری بسیار بیشتری دارد. پیشهٔ ویژه‌ای در ژاپن وجود دارد که در آن تلاش می‌شود به صورت لایه لایه رنگ‌های گوناگون به طلا دهند با کمک آن ابزارهای چیدمان چوبی را زیبا کنند. در سمت چپ یک نمونه از این رنگ آمیزی‌های لایه لایه با طلا را می‌توانید ببینید.

پزشکی

برپایهٔ نشانه‌های بجای مانده، طلا کهن ترین داروی دوران باستان بوده‌است (در یکی از منابع مربوط به پزشکان شمن^[۱۳]) همچنین دیوسکوریدس هم آن را می شناخته‌است.^[۱۴][۱۵] در قرون وسطی باور بر این بود که طلا برای سلامتی مفید است و نمی‌شود ماده‌ای به این زیبایی و کمیابی به بدن آسیب برساند. امروزه هم برخی علوم خفیه و پزشکی جایگزین بر این باورند که طلا توان درمان دارد.^[۱۶] برخی از نمک‌های طلا ویژگی ضد التهابی دارند و در داروسازی و درمان ورم مفاصل و بیماری‌های مانند آن کاربرد دارند. داروهای تزریقی که پایهٔ طلا دارند کمک می‌کنند تا درد و ورم روماتیسم مفصلی و سل بهبود یابد.^[۱۷] تنها نمک‌ها و ایزوتوپ‌های پرتوزای طلا ارزش دارویی دارند و فلز خالص طلا برای بدن کاری نمی‌کند.

آلیاژهای طلا در دندان‌پزشکی بازسازی بویژه در پر کردن دندان و روکش همیشگی دندان (بجای یک دندان واقعی) کاربرد دارد. نرمی آلیاژهای طلا کمک می‌کند تا رویهٔ بالایی دندان آسیای پرشده با دندان بالا سری خود بیشتر هماهنگ شود و در مجموع نسبت به دیگر مواد پرکننده نتیجهٔ بهتری بدست آید. در برخی فرهنگ‌ها، دندان‌های پیشین را روکش طلا می‌کنند و این کار را می‌پسندند و برخی آن را نادرست می دانند.

طلای-۱۹۸ با نیمه‌عمر ۲٫۷ روز در درمان برخی گونه‌های سرطان و بیماری‌های دیگر با کمک پزشکی هسته‌ای به کار می‌آید.^[۱۸][۱۹]

خوردنی و نوشیدنی

• طلا به صورت یک افزودنی با شمارهٔ E175 می‌تواند به خوراکی‌ها افزوده شود.^[۲۰]
• برگ طلا به صورت گَرد یا پوسته پوسته در پخت یا برای زیبایی روی برخی خوراکی‌های رده بالا و نوشیدنی افراد برجسته و ویژه بکار می‌رود.^[۲۱] همچنین در قرون وسطی شاهان و افراد برجسته برای نشان دادن میزان برخورداری میزبان و یا با این باور که چیزی چنین ارزشمند و کمیاب باید برای سلامتی مفید باشد، در نوشیدنی‌ها یا خوراکی‌ها از گَرد یا پوسته‌های طلا استفاده می‌کردند.
• Danziger Goldwasser به آلمانی یعنی آب طلای Danziger، یا Goldwasser به معنی آب طلا، نام یک نوشیدنی گیاهی سنتی آلمانی (لیکور) است^[۲۲] که امروزه در گدانسک، لهستان، شواباخ و آلمان تولید می‌شود و دارای اندکی برگ طلا است. همچنین نوشیدنی‌های کوکتل دارای برگ طلا هم در دسترس است که نزدیک به ۱۰۰۰ دلار قیمت دارند.^[۲۳] یادآوری می‌شود که فلز طلا در ساختار شیمیایی بدن جایی ندارد، هیچ ارزش خوراکی یا مزه‌ای هم ندارد و اصلاً بدن متوجه ورود آن نمی‌شود.^[۲۴]

صنعت

یک نمونه عکس قرمز-قهوه‌ای مربوط به سال ۱۸۹۵، انگلستان

بزرگترین شمش طلای جهان به جرم ۲۵۰ کیلوگرم در موزهٔ توی ژاپن.

یک تکه طلا به قطر ۵ میلی متر را می‌توان آن قدر پهن و نازک کرد تا صفحه‌ای به مساحت نیم مترمربع بسازد. موزهٔ توی، ژاپن

• طلا را می‌توان ریسید و آن را نخ کرد و در گل‌دوزی بکار برد.
• طلا می‌تواند رنگ قرمز پررنگ و شدیدی را پدید آورد برای همین به عنوان عامل رنگی در ساخت شیشه‌های یاقوتی از آن بهره برده می‌شود.
• چون طلا یک بازتابندهٔ خوب پرتوهای الکترومغناطیسی مانند فروسرخ، نور دیدنی و موج‌های رادیویی است. به عنوان پوشش محافظ بسیاری ماهواره ها به کار می‌آید. همچنین در صفحه‌های محافظ فروسرخ در لباس‌های مقاوم در برابر گرما، کلاه لباس‌های فضانوردی و در هواپیماهای جنگ الکترونیک مورد نیاز است.
• در عکاسی برای جابجایی رنگ‌های چاپ سیاه-سفید نقره برمید، به تُن‌های قهوه‌ای یا آبی و یا برای افزایش پایداری آن، طلا بکار برده می‌شود. کاربرد طلا در چاپ‌های قرمز-قهوه‌ای برای پدید آوردن رنگ قرمز است. شرکت کوداک چندین فرمول برای رنگدانه‌های گوناگون طلا (کلرید طلا) منتشر کرده‌است.^[۲۵]
• از طلا به عنوان یک عامل بازتابنده در لایهٔ رویی سی‌دی‌های با عمر بلند طلایی استفاده می‌شود.
• گاهی در خودروسازی هم از طلا استفاده می‌شود. برای نمونه در مدل اف۱ مک لارن، طلا برای موتور، کارکرد سپرگرمایی دارد. برای همین درون موتور از برگه‌های نازک طلا استفاده می‌شود.^[۲۶]
• طلا را می‌توان بسیار نازک کرد تا حدی که شفاف شود و نور از آن بگذرد. این ویژگی طلا برای یخ زدایی شیشهٔ اتاقک خلبان برخی هواپیماها بکار می‌آید. به این ترتیب که جریان برق از این لایهٔ نازک طلا می‌گذرد و به دلیل مقاومت طلا، گرما تولید می‌شود. این گرما برای پیشگیری از یخ زدگی شیشه کافی است.^[۲۷]
• در گوهرسازی از لحیم طلا برای پیوند یک سنگ قیمتی به طلا بهره برده می‌شود. در این فرایند باید اندازهٔ قیرات گوهر، رنگ طلا و فرمول آلیاژ طلا با هم متناسب باشد. لحیم طلا دارای سه ردهٔ آسان، معمولی و سخت است.

الکترونیک

شمار الکترون‌های آزاد در فلز طلا، ۵٫۹۰×۱۰^۲۲ cm^−۳ است. طلا رسانای خوب جریان برق است که در جاهایی که با انرژی بالا روبروییم کاربرد دارد. در میان عنصرها تنها نقره و مس دارای رسانایی در یکای حجم بالاتر از طلایند اما طلا به دلیل پایداری اش در برابر خوردگی نسبت به این دو عنصر برتری دارد. برای نمونه می‌توان از سیم کشی پروژهٔ منهتن نام برد.

طلا در برابر حملهٔ مواد کلری آسیب پذیر است اما پایداری بالای آن در برابر اکسیدشدگی و خوردگی در محیط غیرکلری و اسیدهای غیرکلری باعث کاربرد صنعتی گستردهٔ این عنصر شده‌است. طلا در اتصالات برقی مانند کابل یواس‌بی صدا و تصویر به صورت یک لایهٔ پوششی نازک بکار می‌رود. البته کاربرد طلا در این زمینه در مقایسه با فلزهای جایگزین مانند قلع بسیار مورد بحث است. برخی از حرفه‌ای‌های صنعت صدا و تصویر بر این باورند که کاربرد طلا در اتصالات برای بسیاری از کاربران ضروری نیست و این کار تنها برای بازاریابی انجام می‌شود. به هر حال در اتصال‌های برقی کشویی و یا در کلیدهایی که محیط بسیار نمور یا خورنده‌است یا در کاربردهایی که از دست رفتن ارتباط هزینهٔ زیادی به بار می‌آورد مانند فضاپیماها، موتور هواپیمای جت، ابزارهای مخابراتی و یا برخی رایانه‌ها از طلا به فراوانی بهره برده می‌شود.^[۲۸] همچنین شکل‌پذیری بالای این عنصر، سمی نبودن، رسانایی بالای آن در برگزیدنش موثر است.^[۲۹] در پیوند بخش‌های گوناگون ابزارهای نیمه رسانا هم طلا به کار می‌رود.

شیمی تجاری

دیگر

یکـی از گسترده ترین زمینه‌ها درکاربرد طلا، استفاده برا ی ساخت زیور آلات و جـواهرات می‌باشد. به جهت پیشرفت دانش و همچنین مشخصات منحصربه‌فرد طلا، استفاده از طلا در تکنولوژی پیشرفته و در ساخت محصولات پزشکی نوین و زیست سازگار biomaterials رو به فـزونی است؛ به عنـوان مثـال می‌توان از کاربـرد طلا در ساخت پروتزهای دندانـی و یا ایمپـلنت یاد کرد، همچنـین با پیشـرفت تکنولوژی خالص سازی مواد، فلز طلا با درجه خلـوص ۹۹٬۹۹۹ و عاری از فلزات سنگین تولید شده که باعث ایجاد لاین‌های جدید مصرف طلا به صورت خوراکی Edible Gold E number ۱۷۵ و به صـورت طلای آرایشی Cosmetic Gold C.I Code ۷۷۴۸۰ شده‌است. طلا در گذشته به صورت روکش دندان استفاده میشده و در طب آیوردا آیورودا از جایگاه ویژهای برخوردار است. مرکز ملی پزشکی مـکمل و جایـگزین ایالات مـتحده آمریـکا مرکز ملی پزشکی مکمل و جایگزین استفـاده از طلا در هامیـوپاتی، گـلد تراپـی، سـوزن‌های انرژی درمانی و آیـوردا را تایید نموده‌است. طلا به عنوان جایگزین انرژیکی به جای انرژی خورشید کاربرد دارد به همین خاطر در جوامعی که به علت نوع پوشـش ویژه مردم و یا به علت ویژگی خاص جغرافیایی از نور آفتاب به میزان کافی بهره مند نیستـند، استفاده از طلا به صورت خوراکـی یا گلد تراپـی و استفـاده موضعی از طلا به صورت ماسک جوان کننده بسیار سودمند است. از نمک‌های طلا در درمان بیماری‌های آرتروزی به صورت تزریق در مفصل استفاده می‌گردد. همچنـین با پیشرفت علم نانو و ساخت نانو ذرات طـلا، این فلز از جایگاه ویژهای در درمان انواع بدخیم سرطان برخوردار شده‌است.

مصرف

۵۰٪ طلای تولیدی در جهان در گوهرسازی، ۴۰٪ در سرمایه‌گذاری و ۱۰٪ در صنعت کاربرد دارد.

بیشتر طلای بکار رفته در کالاهای هنری، گوهرسازی و... بازیافت می‌شود و در یک چرخه قرار می‌گیرد اما بخشی از طلای بکار رفته در فضاپیماها و ابزارهای الکترونیک هرگز بازیافت نمی‌شود طلای بکار رفته در این بخش در قالب برگ‌های بسیار نازک و سیم‌های بسیار باریک است برای همین این بخش درصد کوچکی از کل مجموعه را از آن خود می‌کند. حقیقت این است که مقدار طلا در جهان تقریباً ثابت است تنها دارندگان آن جابجا می‌شود.^[۳۰] برآورد می‌شود که ۸۵٪ طلایی که تا به حال از معدن‌ها بدست آمده هنوز در دسترس است و در بخش‌های بازیافت شدنی در جریان است و ۱۵٪ آن در کاربردهای صنعتی برگشت ناپذیر برای همیشه از چرخه بیرون رفته‌است.^[۳۱]

هند به تنهایی بزرگترین مصرف کننده طلا در جهان است. هندی‌ها ۲۵ درصد طلای جهان را می‌خرند.^[۳۲] چیزی نزدیک به سالی ۸۰۰ تُن و البته بیشتر آن را هم در گوهرسازی بکار می‌برند. همچنین هند بزرگترین واردکنندهٔ طلا هم است. برای نمونه در سال ۲۰۰۸ هندی‌ها نزدیک به ۴۰۰ تن وارد کردند.^[۳۳] خانواده‌های هندی نزدیک به ۱۸،۰۰۰ تن طلا پیش خود دارند که ۱۱٪ سرمایهٔ همگانی را از آن خود کرده و ارزشی برابر با ۹۵۰ میلیارد دلار دارد.^[۳۴]

هجوم برای طلا

نزدیک به نیمی از طلای دنیا نزد دولتها بصورت شمش (قطعه‌های طلا) نگه داری می‌شود. طلا همیشه ارزش خود را حفظ کرده‌است. از سال ۱۸۴۰ تا ۱۹۰۰ میلادی، هزاران نفر طی جریانی که به هجوم برای طلا یا تب طلا معروف شد، در کالیفرنیا، کلرادو، یوکون در کانادا، آفریقای جنوبی و استرالیاو از همه مهمتر جزایر هاوایی بخت خویش را برای دستیابی به طلا آزمودند.

آلودگی

تولید طلا با آلودگی‌هایی همراه‌است.^[۳۶] سنگ معدن این عنصر علاوه بر طلا گاهی با سیانید سدیم یا جیوه هم همراه‌است. سیانید ماده‌ای به شدت زهرآگین است که اندکی از آن می‌تواند به آسانی هر جانوری را از پای درآورد. بخشی از سیانید همراه با طلا چه در کشورهای پیشرفته و چه در کشورهای در حال توسعه به بیرون نشت کرده^[۳۷] و از راه رودخانه‌ها باعث آلودگی و مرگ آبزیان شده‌است. زیست شناسان این رویدادها را فاجعه‌های گستردهٔ زیست محیطی دانسته‌اند.^[۳۸][۳۹] هنگامی که از جیوه برای تولید طلا استفاده می‌شود، مقدارهای بسیار اندک ترکیبات جیوه هم می‌تواند وارد آب و آلودگی گستردهٔ آن شود. جیوه بدین وسیله و از راه خوراک‌های دریایی و ماهی‌ها به صورت متیل جیوه وارد چرخهٔ خوراک انسان می‌شود. مسمومیت جیوه باعث از کار افتادگی یا پایین آمدن کارایی بدون درمان مغز انسان می‌شود.

سی تُن سنگ معدن، زباله می‌شود تایک حلقهٔ انگشتر بدست آید.^[۴۰] زباله‌های سنگ معدن طلا منبع بسیاری از عنصرهای سنگین مانند کادمیم، سرب، روی، مس، آرسنیک، سلنیم و جیوه‌است. اگر این عنصرها غلظت بیش از یک ppm در آب داشته باشند، آن آب برای خوراک انسان مناسب نخواهد بود. زباله‌های سنگ معدن طلا را به عنوان زباله‌های بلندمدت خطرناک در کنار ضایعات هسته‌ای در نظر می‌گیرند.^[۴۰]

همچنین صنعت بیرون کشیدن طلا از سنگ معدن آن، بسیار انرژی بر است (۲۵ کیلووات ساعت برق برای یک گرم طلای تولیدی).^[۴۱]

طلای آب شده

طلای آب شده یا به اختصار آبشده یک اصطلاح دربازار طلاست و منظور از آن طلاهای بازگشتی مردم که جهت تولید مجدد ذوب می‌شوند را میگویند. شکل آن بصورت غیر منظم و عیار آن مختلف است و با ارسال آن به ری گیری مشخص میگردد. معیار قیمت گذاری طلا با عیار های مختلف در بازار ایران بر اساس طلای آب شده ی ۱۷ عیار ( یا طلای ۷۰۵ ) میباشد . چیزی که مرسوم است از اصطلاح آبشده در برابر سایر متفرقات طلا از قبیل النگو ، انگشتر و سایر میباشد که بدلیل تفاوت اجرت و عیار هیچ یک معیار پایه ای برای بازار طلا نیستند. در ایران بر خلاف بازار طلای جهانی که قالب ۳۱.۱۰۳ گرمی از طلای خالص ۲۴ عیار معیار قمیت دهی مشتقات طلا هستند ، تنها واحد گرمی طلای آب شده معیار میباشد. بر خلاف اصطلاح آب شده برای قیمت سنجی سایر متعلقات طلا ، فرایند تبدیل طلای مستعمل به شمش تمیز را آب کردن مینامند .

ظاهر
metallic yellow
ویژگی‌های کلی
نام, نماد, عدد	طلا, Au, 79
تلفظ به انگلیسی	/ˈɡoʊld/
نام گروهی برای عناصر مشابه	فلزات واسطه
گروه، تناوب، بلوک	۱۱, ۶, d
جرم اتمی استاندارد	196.966569 g·mol−۱
آرایش الکترونی	[Xe] 4f14 5d10 6s1
الکترون به لایه	2, 8, 18, 32, 18, 1 (تصویر)
ویژگی‌های فیزیکی
حالت	جامد
چگالی (نزدیک به r.t.)	19.30 g·cm−۳
چگالی مایع در m.p.	17.31 g·cm−۳
نقطه ذوب	1337.33 K, 1064.18 °C, 1947.52 °F
نقطه جوش	3129 K, 2856 °C, 5173 °F
گرمای هم‌جوشی	12.55 kJ·mol−1
گرمای تبخیر	324 kJ·mol−1
ظرفیت گرمایی	25.418 J·mol−۱·K−۱
فشار بخار
فشار (پاسکال) ۱ ۱۰ ۱۰۰ ۱k ۱۰k ۱۰۰k دما (کلوین) 1646 1814 2021 2281 2620 3078
ویژگی‌های اتمی
وضعیت اکسید شدن	-1, 1, 2, 3, 4, 5 (amphoteric oxide)
الکترونگاتیوی	2.54 (مقیاس پاولینگ)
انرژی‌های یونیزه شدن	1st: 890.1 kJ·mol−1
2nd: 1980 kJ·mol−1
شعاع اتمی	144 pm
شعاع کووالانسی	136±6 pm
شعاع واندروالانسی	166 pm
متفرقه
ساختار کریستالی	Lattice face centered cubic
مغناطیس	diamagnetic
مقاومت الکتریکی	(20 °C) 22.14 nΩ·m
رسانایی گرمایی	(300 K) 318 W·m−1·K−1
انبساط گرمایی	(25 °C) 14.2 µm·m−1·K−1
سرعت صوت (سیم نازک)	(r.t.) 2030 m·s−1
استحکام کششی	120 MPa
مدول یانگ	79 GPa
مدول شیر	27 GPa
مدول باک	180 GPa
نسبت پواسون	0.44
سختی موس	2.5
سختی ویکر	216 MPa
سختی برینل	25 HB MPa
عدد کاس	7440-57-5
پایدارترین ایزوتوپ‌ها
مقاله اصلی ایزوتوپ‌های طلا
iso NA نیمه عمر DM DE (MeV) DP 195Au syn 186.10 d ε 0.227 195Pt 196Au syn 6.183 d ε 1.506 196Pt β− 0.686 196Hg 197Au 100% 197Au ایزوتوپ پایدار است که 118 نوترون داردs 198Au syn 2.69517 d β− 1.372 198Hg 199Au syn 3.169 d β− 0.453 199Hg

جیوه یا سیماب نام یک عنصر شیمیایی با نماد Hg و عدد اتمی ۸۰ است. جیوه در زبان‌های دیگر با نام‌های نقرهٔ زنده یا hydrargyrum هم شناخته می شده‌است. در یونانی "hydr" به معنی آب و "argyros" به معنی نقره است. جیوه یک عنصر سنگین بلوک دی است و تنها فلزی است که در شرایط استاندارد دما و فشار مایع است. عنصر دیگری که در این شرایط مایع باشد، برم است. فلزهای دیگر مانند سزیم، فرانسیم، گالیم و روبیدیم در دمایی بالاتر از شرایط استاندارد ذوب می‌شوند. جیوه با دمای ذوب −۳۸٫۸۳ °C و نقطهٔ جوش ۳۵۶٫۷۳ °C دارای درازترین بازهٔ مایعی در میان فلزات است.

رسوب‌های جیوه در سراسر زمین پیدا می‌شود، اما بیشتر به صورت شنگرف (سولفیدهای جیوه) این رنگدانهٔ قرمز شنگرفی بیشتر از راه کاهش شنگرف بدست می‌آید. شنگرف بسیار سمّی است بویژه اگر گرد و غبار آن بوییده یا خورده شود. راه دیگر مسمویت جیوه قرار گرفتن در برابر ترکیب‌های حل شدنی جیوه در آب است مانند کلرید جیوه(II) یا متیل‌جیوه، تنفس بخار جیوه یا خوردن خوراک‌های دریایی آلوده به جیوه.

جیوه در دماسنج، فشارسنج (بارومتر، مانومتر)، فشارسنج خون، کلید جیوه‌ای، شیرهای شناور و دیگر ابزارها. البته به دلیل زهرآگین بودن این عنصر، تلاش شده تا از فشارسنج‌های خون و دماسنج‌های جیوه‌ای در بیمارستان‌ها پرهیز شود و بجای آن از ابزارهای الکلی، آلیاژهای اوتکتیک مانند گالینستان، ابزارهای الکترونیکی یا با پایهٔ ترمیستور بهره برده شود. اما همچنان کاربرد جیوه در زمینهٔ پژوهش و ساخت مواد آمالگام دندانی برای پرکردن دندانها پابرجا است. جیوه کاربرد نوری هم دارد: اگر جریان الکتریسیته از بخار جیوهٔ درون یک لولهٔ فسفری گذرانده شود، موج‌های کوتاه فرابنفش پدید می‌آید در اثر این موج‌ها فسفر به درخشش می‌افتد و نور مرئی تولید می‌شود (مانند لامپ مهتابی).

ظاهر نقره‌ای

ویژگی‌ها

فیزیکی

سکهٔ یک پوندی (با چگالی ۷٫۶ g/cm^۳) به دلیل نیروهای کشش سطحی و شناوری بر روی جیوه شناور می‌ماند.

جیوه فلزی سنگین و سفید-نقره‌ای است. نسبت به دیگر فلزها رسانایی گرمایی پایینی دارد اما رسانای خوب جریان برق است.^[۴] به عنوان یک فلز بلوک دی دارای نقطهٔ ذوب بسیار پایینی است. توضیح این ویژگی به دانش مکانیک کوانتوم نیازمند است. اما کوتاه شده می توان چنین توضیح داد: جایگیری الکترون‌ها به دور هستهٔ جیوه از ترتیب ۱s, ۲s, ۲p, ۳s, ۳p, ۳d, ۴s, ۴p, ۴d, ۴f, ۵s, ۵p, ۵d, ۶s پیروی می‌کند. چنین جایگیری الکترون‌ها به سختی آمادهٔ ازدست دادن الکترون می‌شود برای همین از این نظر جیوه مانند گازهای نجیب رفتار می‌کند، پس پیوندهای درونی ضعیف است و نقطهٔ ذوب پایینی دارد (به آسانی ذوب می‌شود) پایداری تراز ۶s به دلیل وجود تراز پُرشدهٔ ۴f است. نبود تراز پایین تر f در عنصرهایی مانند کادمیم و روی دلیل داشتن نقطهٔ ذوب بالاتر این عنصرها است. یادآوری می‌شود که هر دوی این عنصرها به آسانی ذوب می‌شوند و افزون بر این به گونهٔ نامعمولی نقطهٔ جوش پایینی دارند. فلزهایی مانند طلا نسبت به جیوه اتم‌هایی با یک الکترون کمتر در 6s دارند. چنین الکترون‌هایی آسان تر جدا می‌شوند و میان اتم‌های طلا به اشتراک گذاشته می‌شوند و پیوندهای فلزی برقرار می‌کنند.^[۲][۵]

شیمیایی

جیوه با بیشتر اسیدها واکنش نمی‌دهد، مانند اسید سولفوریک رقیق. هرچند که اسیدهای اکسیدکننده مانند اسید سولفوریک غلیظ و اسید نیتریک یاتیزاب سلطانی جیوه را حل می‌کند سولفات، نیترات و کلرید جیوه(II) را برجای می‌گذارد. مانند نقره با سولفید هیدروژن هوا واکنش می‌دهد. جیوه حتی با تکه‌های کوچک جامد گوگردی هم واکنش می‌دهد. این مواد در کیت‌های نشت جیوه برای جذب بخارهای جیوه به کار می‌رود.^[۶]

ملغمه

Mercury-discharge spectral calibration lamp

به هر آلیاژی از جیوه، ملغمه گفته می‌شود. به عبارت دیگر ملغمه همان جیوه-فلز است که می‌تواند مایع یا جامد باشد. جیوه می‌تواند با طلا، روی و بسیاری از فلزهای دیگر ملغمه بسازد. آهن یک استثنا است برای همین به صورت سنتی برای تجارت جیوه از ظرف‌های آهنی بهره برده می‌شد. فلزهای دیگر که با جیوه ملغمه نمی‌سازند عبارتند از تانتالیم، تنگستن و پلاتین. ملغمهٔ سدیم یک عامل کاهندهٔ پرکاربرد در ساخت مواد آلی است. همچنین در لامپ‌های سدیمی فشاربالا هم بکار می‌آید.

هنگامی که جیوه و آلومینیم خالص در تماس با هم قرار گیرند به آسانی با هم ترکیب می‌شوند و ملغمهٔ آلومینیم-جیوه را می‌سازند. اکسید آلومینیم که پوشش محافظ آلومینیم در برابر اکسیدشدگی است در برابر این ملغمه به آسانی از میان می‌رود برای همین حتی اندازه‌های اندک جیوه هم برای آلومینیم بسیار خورنده‌است. به این دلیل در بیشتر شرایط اجازهٔ ورود جیوه به درون هواپیما داده نمی‌شود.^[۷]

ایزوتوپ

جیوه هفت ایزوتوپ دارد که فراوان ترین آن‌ها ^۲۰۲Hg است (۲۹٫۸۶٪). ^۱۹۴Hg با نیمه‌عمر ۴۴۴ سال و پس از آن ^۲۰۳Hg با نیمه‌عمر ۴۶٫۶۱۲ روز دارای درازترین نیمه‌عمر در میان ایزوتوپ‌های پرتوزای جیوه‌اند. غیر از این دو، بیشتر ایزوتوپ‌ها دارای نیمه‌عمری کمتر از یک روز اند. ^۱۹۹Hg و ^۲۰۱Hg به ترتیب با اسپین‌های ¹⁄_۲ و ^۳⁄_۲ ایزوتوپ‌هایی اند که بیشترین پژوهش تشدید مغناطیسی هسته-هستهٔ فعال بر روی آن‌ها صورت گرفته‌است.^[۴]

گذشته

نماد سیارهٔ جیوه (☿) که از دوران باستان برای اشاره به این عنصر بکار برده می‌شد.

گذشتهٔ جیوه به سال ۱۵۰۰ پیش از میلاد باز می‌گردد. دیرینه ترین نشانه از این عنصر در آرامگاه‌های مصر باستان پوده‌است.^[۸]

مردم در چین و تبت گمان می‌کردند که جیوه باعث درازی عمر، درمان آسیب‌ها و درمجموع، سلامتی بهتر افراد می‌شود.^[۹] تا آنجا که در افسانه‌ها گفته شده یکی از شاهان چین به نام چین شی هوان در آرمگاهی از سرزمینش به خاک سپرده شده که رودهایی از جیوه را دربرداشته به عنوان نمادی از رودهای چین. این پادشاه خود در اثر نوشیدن آمیخته‌ای از جیوه و گَرد یشم سبز که کیمیاگران دربار دودمان چه‌این آن را درست کرده بودند، کشته شده بود. او گمان می‌کرد با نوشیدن این معجون، جاودان خواهد شد. او با نوشیدن این معجون دچار نارسایی کبدی، مسمویت جیوه و در پایان مرگ مغزی شده بود.^[۱۰][۱۱]

در یونان باستان جیوه به عنوان یک مرهم یا روغن کاربرد داشت. مصریان و رومیان باستان هم از آن به عنوان ابزار آرایشی که گاهی باعث دگرگونی چهره می‌شود، بهره می‌بردند. در لامانه، یکی از شهرهای اصلی تمدن مایا یک استخر جیوه پیدا شده بود که در زیر یک زمین بازی (با توپ) در آمریکای میانه جای داشت.^[۱۲][۱۳] تا سال ۵۰۰ پیش از میلاد، جیوه در ساخت ملغمه، آلیاژی با دیگر فلزات به کار برده می‌شد.^[۱۴]

کیمیاگران گمان می‌کردند جیوه نخستین مادهٔ جهان بوده و دیگر فلزها از آن پدید آمده‌اند. آن‌ها بر این باور بودند که می توان با تغییر کیفیت و کمیت گوگرد افزوده شده به جیوه، فلزهای گوناگون را پدید آورد. همچنین این باور وجود داشت که خالص ترین فلزها، طلا است برای همین در تلاش شان در دگرگونی فلزهای ناخالص به طلا از جیوه بهره می‌بردند. به انجام رسانیدن چنین واکنشی، آرزوی دیرینهٔ بسیاری از کیمیاگران بود.^[۱۵]

آلمادن در اسپانیا، مونته آمیاتا در ایتالیا و ایدریا در اسلونی امروزی معدن‌های اصلی جیوه بوده‌اند. نزدیک به ۲۵۰۰ سال از عمر معدن آلمادن می‌گذرد.^[۱۶]

پیدایش

همچنین ببینید: رده:کانی‌های جیوه و رده:معدن‌های جیوه

خروجی جیوه در سال ۲۰۰۵

جیوه عنصری به شدت کمیاب در پوستهٔ زمین است. فراوانی آن در پوسته برپایهٔ جرم ۰٫۰۸ بخش در میلیون (ppm) است.^[۱۷] البته چون این عنصر از دیدگاه زمین‌شیمی با عنصرهایی که بیشترین فراوانی را در پوسته دارند ترکیب نمی‌شود به همین دلیل سنگ معدن‌های جیوه نسبت به سنگ‌های معمولی دارای غلظت بالایی از این عنصرند. داراترین سنگ معدن‌های این عنصر تا ۲٫۵٪ جرمی و فقیرترین آن‌ها دست کم ۰٫۱٪ جیوه دارند (۱۲،۰۰۰ برابر فراوانی میانگین جیوه در پوسته). جیوه هم به صورت یک فلز (کمیاب) و هم در کنار عنصرهای دیگر در کانی‌هایی مانند شنگرف، کوردرویت، لیوینگ ستونیت و... پیدا شده‌است. HgS یا شنگرف معمول ترین سنگ معدن جیوه‌است.^[۱۸] سنگ معدن‌های جیوه بیشتر در کمربندهایی که سنگ‌هایی با چگالی بالا با نیروی بزرگی به بیرون پوسته هُل داده شده‌اند پیدا می‌شود بویژه در فصل‌های داغ یا ناحیه‌های آتشفشانی.^[۱۹]

از سال ۱۵۵۸ با بدست آوردن فرایندی که در آن بتوان با کمک جیوه، نقره را از سنگ معدنش بیرون کشید، جیوه ارزش بالایی در اقتصاد اسپانیا و سرزمین‌های آمریکایی زیر پوشش پیدا کرد. در اسپانیای نو و پرو این ارزش بیشتر دیده می‌شد. در آغاز معدن آلمادن در جنوب اسپانیا، فراهم کنندهٔ همهٔ جیوهٔ مورد نیاز اسپانیایی‌ها بود.^[۲۰] در بازهٔ سه سده بیش از ۱۰۰،۰۰۰ تُن جیوه از معدن‌ها بیرون کشیده شد و روند نیاز به جیوه تا پایان سدهٔ ۱۹ برای بدست آوردن نقرهٔ بیشتر همچنان ادامه داشت.^[۲۱]

شنگرف، سنگ معدن جیوه، معدن سوکریتس، شهرستان سونومای کالیفرنیا. در جاهایی که رسوب‌های جیوه به صورت اکسیدی اند، از شنگرف با عنوان سنگ مادر جیوه یاد می‌شود.

پس از اسپانیا در ایتالیا، آمریکا، مکزیک و اسلوونی هم معدن‌های مهم جیوه پیدا شد و به بهره برداری رسید. اما امروز در بسیاری از این معدن‌ها بسته‌است. برای نمونه معدن مک‌درمیت در نوادا که آخرین معدن آمریکا بود در سال ۱۹۹۲ بسته شد. بسیاری از این بسته شدن‌ها به دلیل افت ارزش جیوه بوده‌است. ارزش جیوه در سال‌های گوناگون بسیار بالا و پایین شده برای نمونه در سال ۲۰۰۶ ارزش جیوه برای هر فلاسک، برابر با ۷۶ پوند یا ۳۴٫۴۶ کیلوگرم، ۶۵۰ دلار بوده‌است.^[۲۲]

با حرارت دادن شنگرف در برابر جریان هوا و سپس متراکم کردن بخار آن به جیوه می‌رسیم. این واکنش به ترتیب زیر است:

در سال ۲۰۰۵ چین بزرگترین تولیدکنندهٔ جیوه بود.^[۲۳] گمان آن می‌رود که کشورهای دیگر هم با کمک فرایندهای الکتریکی استخراج، تولیدکنندهٔ جیوه بوده‌اند اما داده‌ای را ثبت نکرده‌اند.

به دلیل سمی بودن بالای جیوه، هم در فرایند معدن کاری و هم در جداسازی، آسیب‌های فراوانی از این ماده در گذشته تا کنون به جای مانده‌است.^[۲۴] به همین دلیل در دههٔ ۱۹۵۰ شرکت‌های خصوصی در اردوگاه‌های کار اجباری از زندانیان برای کندن معدن‌های جیوه استفاده می‌شد. هزاران زندانی به کار گرفته می‌شدند تا تونل‌های تازه بکنند.^[۲۵] افزون بر این سلامتی کارگران در هنگام کار در معدن به شدت در خطر بود.

اتحادیهٔ اروپا در سال ۲۰۱۲ به دلیل نیازش به لامپ‌های مهتابی چین را به بازگشایی معدن‌های مرگبارش تشویق می‌کرد تا جیوهٔ مورد نیاز آن‌ها فراهم شود. با این روند محیط زیست در برابر خطرهای جدی قرار می‌گرفت بویژه در منطقه‌های جنوبی فوشان و گوانگ‌ژو، و در استان گوئیژو در جنوب غرب.^[۲۵]

معدن‌های جیوه که پس از بهره برداری رها شده‌اند دارای توده‌های بزرگ و خطرناک شنگرف حرارت داده شده‌اند. بررسی‌ها نشان داده که آبی که از این منظقه‌ها می‌گذرد بسیار برای طبیعت آسیب رسان است. برای همین تلاش می‌شود تا از این منطقه‌ها به گونهٔ ویژه‌ای دوباره بهره برداری شود. برای نمونه در سال ۱۹۷۶ شهرستان سانتا کلارا یک معدن کهنه را خرید و در آن یک پارک محلی درست کرد و البته برای پاک سازی محیطی و امنیت آن بسیار هزینه کرد.^[۲۶]

ترکیب‌های شیمیایی

همچنین ببینید:رده:ترکیب‌های جیوه

جیوه دارای دو ظرفیت ترکیبی مهم است، جیوه (I) و (II). البته جیوه‌های با ظرفیت بالاتر هم شناسایی شده‌است اما چندان مهم نیستند. برای نمونه فلوئورید جیوه (IV) ترکیبی است که در شرایط بسیار ویژه بدست می‌آید.^[۲۷]

تاثیر جیوه بر سلامتی

خطرات استفاده از جیوه توسط مصریان باستان که از بردگان جهت کار در معادن جیوه استفاده می‌کردند، کشف شده بود. احتمالا به خاطر سمّی بودن ملغمهٔ جیوه در استخراج طلا، بردگانی که در معادن شنگرف (HgS) رومی‌ها کار می‌کردند، بعد از ۶ ماه می‌مردند. از اوایل سدهٔ هجدهم میلادی توجه دانشمندان به احتمال روبرویی شغلی و تماس افراد عادی با جیوه جلب شد. انواع ترکیبات جیوه، سمیّت متفاوتی دارند، ترکیباتی مانند فنیل مرکور و الکوکسی الکیل، کمترین میزان آسیب، و ترکیبات الکیل جیوه بیش ترین آسیب را می رسانند.

جیوه از راه تنفس، گوارش و نیز از طریق پوست قابل جذب می‌باشد، بخار جیوه به دستگاه اعصاب مرکزی تمایل دارد، اما هدف اصلی Hg^+۲ کلیه‌ها و کبد است. تا کنون مدارک محدودی در ارتباط با سرطانزا بودن جیوه ارائه شده‌است.

مطالعات جهانی نشان می‌دهند که در نتیجهٔ تماس مستقیم یا استنشاق بخارات جیوه، اختلالات مختلفی به وجود می‌آید که برخی از آن‌ها عبارتند از: اختلال دستگاه خود-ایمنی، اختلال در عملکرد کلیه، ناباروری، تاثیرات منفی روی جنین، مشکلات رفتاری– عصبی، ناکارآمدی قلبی، آلزایمر، تاثیرات مخرب بر دستگاه عصبی مرکزی و محیطی، تاثیرات چشمی، مشکلات دهانی، نارسایی حاد تنفسی، درماتیت، دمانس، تهوع، استفراغ، اسهال، درد شکم، همانوری، کونژکتیویت، برونشیت، پنومونی، ورم ریه، تب بخار فلزی و اختلالات نوروسایکوتیک، اثر بر روی غده تیروئید، تولید مثل و سمیت ژنی.

استنشاق ۱ mg/m^۳ بخار جیوه به ریه‌ها، کلیه‌ها و دستگاه عصبی آسیب زده و باعث تحریک پذیری شدید، بی ثباتی احساس، لرزش، کاهش وزن، ورم لثه، سردرد، کاهش رشد، التهاب ریه و آماس پوست می‌شود. این عوارض ممکن است در جمعیت‌های عمومی در مواجهه با ۱/۰ mg/m^۳ نیز مشاهده گردد.

پس از بخار جیوه، متیل جیوه خطرناک ترین شکل جیوه‌است. استفاده از متیل جیوه به عنوان قارچ‌کش برای محافظت دانه‌ها سبب کاهش قابل ملاحظه پرندگانی شد که از این دانه‌ها مصرف کرده بودند و همچنین صدها مرگ در عراق و آمریکا از مصرف نانی که دانه‌های گندم آن با متیل جیوه در تماس بوده گزارش شده‌است. ورود سمی ترین شکل جیوه یعنی متیل جیوه به بدن انسان، بیماری میناماتا ایجاد می‌کند. این بیماری نخستین بار در دههٔ ۱۹۵۰ در خلیج میناماتای ژاپن مشاهده شد. بروز این بیماری در انسان با عوارض گوناگون عصبی از جمله اختلال در حواس پنج گانه، بروز آلزایمر در سنین پیری و در موارد حاد با مرگ بیمار، همراه‌است. متیل جیوه نسبت به نمک‌های Hg^+۲ سمّ قوی تری است، زیرا علاوه بر انحلال‌پذیری در بافت چربی، قابلیت تجمع و بزرگ‌نمایی زیستی دارد. همچنین می‌تواند از سد خونی- مغزی و جفت جنین عبور کند.

فرایند متیل‌دار شدن جیوه در ته‌نشست‌های گل‌آلود رودخانه‌ها و به ویژه در شرایط ناهوازی توسط متیل کوبالامین صورت می‌گیرد. بیشتر جیوهٔ موجود در بدن انسان به صورت متیل جیوه بوده و اغلب از طریق خوردن ماهی وارد بدن انسان می‌شود. متیل جیوه از راه دستگاه گوارش به ویژه در دستگاه عصبی مرکزی و کلیه‌ها توزیع شده و به صورت اختلالات عصبی تأخیری تظاهر می‌کند. برخی از این اختلالات عبارتند از: آتاکسی، پاراستزی، لرزش، کاهش بینایی، شنوایی، بویایی و چشایی، از دست دادن حافظه، دمانس پیش رونده، نکروز کانونی، تخریب سلول‌های گلیال، اختلالات حرکتی و مرگ.

دستگاه عصبی احتمالاً حساس¬ترین ارگان در برابر تماس با بخارات جیوه‌است. طیف وسیعی از اختلالات تنفسی، روانی، قلبی عروقی، معده‌ای روده‌ای، تولید مثلی، کبدی، کلیوی، خونی، پوستی، اسکلتی- عضلانی ایمونولوژیکی، حسی و ادراکی و ژنوتوکسیک از اثرات جیوه می‌تواند باشد.

هیدروژن با نماد شیمیایی H نام یک عنصر شیمیایی در جدول تناوبی با عدد اتمی ۱ است. وزن اتمی این عنصر ۱٫۰۰۷۹۴ u است. هیدروژن سبک‌ترین عنصر در جهان است و بیش از دیگر عنصرها می‌توان آن را به صورت آزاد در طبیعت پیدا کرد. می‌توان گفت نزدیک به ۷۵% از جرم جهان از هیدروژن ساخته شده‌است. برخی جرم‌های آسمانی مانند کوتولهٔ سفید و یا ستاره‌های نوترونی از حالت پلاسمای هیدروژن ساخته شده‌اند. ولی در طبیعت روی زمین به سختی می‌توان تک اتم هیدروژن را پیدا کرد.

ایزوتوپی از هیدروژن که بیشتر دیده می‌شود، پروتیوم نام دارد (بیشتر از نماد آن ^۱H یاد می‌شود تا نام آن) این ایزوتوپ، یک پروتون دارد و نوترون ندارد و در ترکیب‌های یونی می‌تواند بار منفی (آنیون هیدرید با نماد ^-H) به خود بگیرد. همچنین بار مثبت آن نیز به صورت ⁺H یافت می‌شود که در این صورت تنها از یک پروتون ساده ساخته شده‌است. البته در حقیقت بدست آوردن کاتیون هیدروژن در ترکیب‌های پیچیده تری ممکن می‌شود.

عنصر هیدروژن با بیشتر عنصرها می‌تواند ترکیب شود و می‌توان آن را در آب، تمامی ترکیب‌های آلی و موجودات زنده پیدا کرد. این عنصر در واکنش‌های اسید و قلیایی در بسیاری واکنش‌ها با داد و ستد پروتون میان مادهٔ حل شدنی و حلال نقش مهمی از خود نشان می‌دهد. هیدروژن به عنوان ساده ترین عنصر شناخته شده در دانش نظری بسیار کمک کار بوده‌است، برای نمونه از آن در حل معادلهٔ شرودینگر و یا در مطالعهٔ انرژی و پیوند و در نهایت پیشرفت دانش مکانیک کوانتوم نقش کلیدی داشته‌است.

گاز هیدروژن (با نماد H_۲) نخستین بار در سدهٔ ۱۶ میلادی به صورت آزمایشگاهی از واکنش اسیدهای قوی با فلزهایی مانند روی بدست آمد (۱۷۶۶ تا ۸۱). هنری کاوندیش نخستین کسی بود که دریافت گاز هیدروژن برای خود، یک مادهٔ جداگانه‌است. و از سوختن آن آب پدید می‌آید. دلیل نامگذاری هیدروژن هم همین ویژگی آن است به معنی آبساز در زبان یونانی. در شرایط استاندارد دما و فشار هیدروژن عنصری است بی رنگ، بی بو، بی مزه، نافلز، غیرسمّی یک ظرفیتی، گازی دو اتمی، بسیار آتشگیر و با فرمول شیمیایی H_۲.

در صنعت برای تولید هیدروژن از گاز طبیعی بهره می‌برند و کمتر به الکترولیز آب روی می‌آورند. بیشتر هیدروژن تولیدی در نزدیکی محل تولید، در فرایند سوخت سنگواره‌ای (مانند کراکینگ) و تولید آمونیاک برای ساخت کود شیمیایی، مورد بهره برداری قرار می‌گیرد. امروزه دانشمندان در تلاش اند تا جلبک‌های سبز را در تولید هیدروژن بکار ببندند.

در دانش فلزشناسی، تردی هیدروژنی بسیاری فلزها مورد بررسی استتا با کمک آن در طراحی لوله‌ها و مخزن‌ها دگرگونی‌هایی پدید آورند.

گاز بی‌رنگ با درخشش بنفش در حالت پلاسمایی