ستاره دنباله دار
هر ستاره دنباله دار، هسته ای متشكل از یخ و غبار (موسوم به گلوله برفی كثیف) دارد كه پهنای آن حدود 20 كیلومتر (12 مایل) است. هنگامیكه این ستاره به خورشید نزدیك می گردد، هسته اش تبخیر شده و سری درخشان و دنباله ای طولانی شكل می گیرد.
بخش اعظم میلیاردها ستاره دنباله دار منظومه شمسی، در محدوده های دور دست آن قرار دارند، اما مدار بعضی از این ستارگان از نزدیكی خورشید عبور می كند و این امر موجب می شود تا شب هنگام در آسمان بخوبی دیده شوند.
تمام منظومه شمسی ما از جمله دنباله دارها حدود4.5 میلیون سال پیش از رمبیدن یك توده ی بزرگ ابر و گاز به وجود آمد.این توده ابتدا به آرامی می چرخید ولی هر چه رمبش ادامه پیدا كرد ،چرخش سریعتر شد و دمای آن بالا رفت.(درست مثل این كه یك اسكیت باز با جمع كردن دستانش سریعتر می چرخد). این چرخش سریع از ریختن همه ی مواد به داخل هسته جلوگیری كرد.در عوض این ابر و مواد موجود در آن به شكل یك صفحه ی تخت متراكم گشت.در همین زمان دمای هسته ی این ابر بالا رفت تا آن جا كه همجوشی هسته ای آغاز گشت و بدین گونه خورشید به وجود آمد. با وجود این مناطق خارجی این صفحه كاملا سرد بود .به علت كم بودن دما دانه های یخ شكل گرفتند و با تجمع آن ها توده های یخی با بزرگی چند كیلومتر شكل گرفتند،و توده های بزرگتر نیز سیاره ها را شكل دادند.
پهنای هسته یك ستاره دنباله دار فقط چند كیلومتر می باشد، اما دنباله آن بسیار طولانی است. ستاره دنباله دار عظیمی كه در سال 1843 دیده شد، دارای دنباله ای بطول 330 میلیون كیلومتر (205 میلیون مایل) بود. چگالی این دنباله ها حتی از بهترین خلئی كه در شرایط آزمایشگاهی در روی زمین ایجاد شده، كمتر است.
چرا ستاره های دنباله دار دنباله دارند؟
دنباله ی یك دنباله دار بارزترین مشخصه آن است. همچنانكه دنباله دار به خورشید نزدیك تر می شود دم درخشانی در امتداد آن و در جهت مخالف خورشید گسترش می یابد. در فاصله ای زیاد از خورشید هسته دنباله دار ها سرد و مواد داخل آن منجمد می باشند. با نزدیك شدن به خورشید باد های شدید خورشیدی قسمتی از هسته را تصعید می كنند كه این مواد كما را تشكیل می دهند. فعل و انفعالاتی كه باد های خورشیدی روی كما انجام می دهند باعث به وجود آمدن هسته می شوند. ساختار شیمیایی كما مواد تشكیل دهنده دنباله را تعیین می كند. ممكن است به نظر آید كه دنباله داری دم ندارد ولی واقعا این طور نیست بلكه دنباله آن قدر شفاف است كه دیده نمی شودولی دانشمندان با استفاده از فیلتر های مخصوص قادر به دیدن آن ها هستند.مثلا دم دنباله دار هیل پاب(1997)به راحتی در نور مرئی دیده می شد ولی عكس هایی كه با فیلترتهییه شده بودند وجود تعدادی دنباله تشكیل شده از غبار و گاز های یونیده را نشان دادند.
انواع دنباله ها:
دو نوع دنباله وجود دارد:غبار و گاز یونیده.یك دم تشكیل شده از غبار محتوی ذراتی به بزرگی ذرات موجود دردود می باشد.این نوع دم هنگامی تشكیل می شود كه یك باد خورشیدی مقداری ماده از كما جدا می كند.چون این ذرات بسیار كوچكند با كوچكترین نیرویی جابجا می شوند در نتیجه این دنباله ها مامولا پخش و خمیده اند.دنباله های گازی وقتی تشكیل می شوند كه نورخورشید مقداری از مواد كما را یونیده می كند و سپس یك باد خورشیدی این مواد یونیده را از كما دور میكند.دنباله های یونی معمولا كشیده تر و باریك ترند.هر دوی این دنباله ها ممكن است تا میلیون ها كیلومتر در فضا پراكنده شوند.وقتی كه دنباله دار از خورشید دور میشود دم و كما ازبین میروند و فقط مواد سرد و سخت درون هسته باقی می مانند.تحقیقات راجع به ستاره دنباله دار هیل پاب وجود نوعی دم رانشان داد كه شبیه دنباله های تشكیل شده از غبار بود ولی از سدیم خنثی تشكیل شده بود.(همان طور كه گفتیم مواد موجود در هسته نوی كما و دنباله را تعیین می كنند).
دنباله دار ها از كجا می آیند؟
دنباله دار ها در دو جا به طور بارز یافت می شوند :كمر بند كوییپر و ابر اورت.دنباله دار های كوتاه مدت معمولا از ناحیه ای به نام كمربند كوییپر می آیند.این كمربند فراتر از مدار نپتون قرار گرفته است.اولین جرم متعلق به كمربند كوییپر در سال 1922 كشف شد.این اجسام معمولا كوچك هستند و اندازه ی آن ها از 10 تا 100 كیلومتر تغییر می كند.طبق رصد های هابل حدود 200میلیون دنباله دار در این ناحیه وجود دارد كه گمان می رود از ابتدای تشكیل منظومه ی شمسی بدون تغییر مانده اند.دنباله دار های با تناوب طولانی مدت از ناحیه ای كروی متشكل از اجرام یخ زده به نام ابر اورت سرچشمه می گیرند.این اجرام در دورترین قسمت منظومه ی شمسی قرار دارند و از آمونیاك منجمد ، متان ، سیانوژن ، یخ آب و صخره تشكیل شده اند.معمولا یك اختلال گرانشی باعث راه یافتن آن ها به داخل منظومه ی شمسی می شود.
مسیر حركت دنباله دارها
مدار سیارات نزدیك به دایره است حال آن كه مدار دنباله دار ها به شدت بیضوی است. به علت تاثیرات گرانشی دنباله دار ها در حضیض سریعتر حركت می كنند تا در اوج.دنباله دار ها از مدت چرخششان یه دور خورشید طبقه بتدی می شوند: دنباله دار ها بامدت تناوب كوتاه و متوسط-مانند هالی با دوره تناوب 76 سال- بیشتر در بین خورشید و پلوتون به سر می برند.این دنباله دارها ابتدا در كمربند كوییپر هستند ولی نیروی گرانش یكی از سیارات به خصوص مشتری آن ها را نزدیك خورشید می راند و دوره تناوب آن ها كمتر از 200 سال است.(شومیكر-لوی 9 یكی از این دنباله دارها بود كه عاقبت در مشتری سقوط كرد). دنباله دار های بلند مدت با تناوبی بیش از 200 سال كه بیشتر در ابر اورت هستند. هیل پاب نمونه ای از این دنباله دار ها است كه تناوبی برابر با4،000 سال دارد.
ستارگان دنباله دار بر اساس دوره تناوب مداری شان به دو دسته تقسیم میشوند:
ستارگان دارای دوره تناوب مداری بیش از 200 سال و ستارگانی كه دوره تناوب مداری شان كمتر از 200 سال می باشد.
گروه اول، ستارگان با دوره تناوب طولانی و گروه دوم ستارگان با دوره تناوب مداری كوتاه هستند.
این ظن وجود دارد كه ستارگان دارای دوره تناوب مداری كوتاه، زمانی در ابر اوپتیك - اورت دارای دوره تناوب طولانی بوده اند. بسیاری از ستارگان دارای دوره تناوب مداری كوتا ، در فواصل زمانی منظمی دیده شده اند كه معروفترین آنها ستاره دنباله دار هالی است. ستاره دنباله دار انكی كوتاهترین دوره تناوب مداری را دارد كه 5/3 سال می باشد.
ستارگان دنباله دار با هر بار گذشتن از كنار خورشید، مقداری از مواد خود را بر اثر تبخیر از دست می دهند. دنباله ستارگان دارای دوره تناوب مداری كوتاه، بسیار درخشان است، اما با هر بار گذشتن از كنار خورشید، مواد خود را از دست داده و بدین ترتیب، امكان رویت آنها كمتر می شود.
بعضی از این ستارگان قبل از متلاشی شدن فقط یك بار دیده می شوند، هر چند كه طول عمر معمولی یك ستاره دنباله دار با دوره تناوب كوتاه حدود 10000 سال است. گردش بسیاری از ستارگان دنباله دار دارای دوره تناوب طولانی بدور خورشید هزاران یا حتی میلیونها سال طول می كشد. بنابر این، طول عمر این ستارگان بسیار بیشتر از نوع دیگر است.
بخش اعظم میلیاردها ستاره دنباله دار منظومه شمسی، در محدوده های دور دست آن قرار دارند، اما مدار بعضی از این ستارگان از نزدیكی خورشید عبور می كند و این امر موجب می شود تا شب هنگام در آسمان بخوبی دیده شوند.
تمام منظومه شمسی ما از جمله دنباله دارها حدود4.5 میلیون سال پیش از رمبیدن یك توده ی بزرگ ابر و گاز به وجود آمد.این توده ابتدا به آرامی می چرخید ولی هر چه رمبش ادامه پیدا كرد ،چرخش سریعتر شد و دمای آن بالا رفت.(درست مثل این كه یك اسكیت باز با جمع كردن دستانش سریعتر می چرخد). این چرخش سریع از ریختن همه ی مواد به داخل هسته جلوگیری كرد.در عوض این ابر و مواد موجود در آن به شكل یك صفحه ی تخت متراكم گشت.در همین زمان دمای هسته ی این ابر بالا رفت تا آن جا كه همجوشی هسته ای آغاز گشت و بدین گونه خورشید به وجود آمد. با وجود این مناطق خارجی این صفحه كاملا سرد بود .به علت كم بودن دما دانه های یخ شكل گرفتند و با تجمع آن ها توده های یخی با بزرگی چند كیلومتر شكل گرفتند،و توده های بزرگتر نیز سیاره ها را شكل دادند.
پهنای هسته یك ستاره دنباله دار فقط چند كیلومتر می باشد، اما دنباله آن بسیار طولانی است. ستاره دنباله دار عظیمی كه در سال 1843 دیده شد، دارای دنباله ای بطول 330 میلیون كیلومتر (205 میلیون مایل) بود. چگالی این دنباله ها حتی از بهترین خلئی كه در شرایط آزمایشگاهی در روی زمین ایجاد شده، كمتر است.
چرا ستاره های دنباله دار دنباله دارند؟
دنباله ی یك دنباله دار بارزترین مشخصه آن است. همچنانكه دنباله دار به خورشید نزدیك تر می شود دم درخشانی در امتداد آن و در جهت مخالف خورشید گسترش می یابد. در فاصله ای زیاد از خورشید هسته دنباله دار ها سرد و مواد داخل آن منجمد می باشند. با نزدیك شدن به خورشید باد های شدید خورشیدی قسمتی از هسته را تصعید می كنند كه این مواد كما را تشكیل می دهند. فعل و انفعالاتی كه باد های خورشیدی روی كما انجام می دهند باعث به وجود آمدن هسته می شوند. ساختار شیمیایی كما مواد تشكیل دهنده دنباله را تعیین می كند. ممكن است به نظر آید كه دنباله داری دم ندارد ولی واقعا این طور نیست بلكه دنباله آن قدر شفاف است كه دیده نمی شودولی دانشمندان با استفاده از فیلتر های مخصوص قادر به دیدن آن ها هستند.مثلا دم دنباله دار هیل پاب(1997)به راحتی در نور مرئی دیده می شد ولی عكس هایی كه با فیلترتهییه شده بودند وجود تعدادی دنباله تشكیل شده از غبار و گاز های یونیده را نشان دادند.
انواع دنباله ها:
دو نوع دنباله وجود دارد:غبار و گاز یونیده.یك دم تشكیل شده از غبار محتوی ذراتی به بزرگی ذرات موجود دردود می باشد.این نوع دم هنگامی تشكیل می شود كه یك باد خورشیدی مقداری ماده از كما جدا می كند.چون این ذرات بسیار كوچكند با كوچكترین نیرویی جابجا می شوند در نتیجه این دنباله ها مامولا پخش و خمیده اند.دنباله های گازی وقتی تشكیل می شوند كه نورخورشید مقداری از مواد كما را یونیده می كند و سپس یك باد خورشیدی این مواد یونیده را از كما دور میكند.دنباله های یونی معمولا كشیده تر و باریك ترند.هر دوی این دنباله ها ممكن است تا میلیون ها كیلومتر در فضا پراكنده شوند.وقتی كه دنباله دار از خورشید دور میشود دم و كما ازبین میروند و فقط مواد سرد و سخت درون هسته باقی می مانند.تحقیقات راجع به ستاره دنباله دار هیل پاب وجود نوعی دم رانشان داد كه شبیه دنباله های تشكیل شده از غبار بود ولی از سدیم خنثی تشكیل شده بود.(همان طور كه گفتیم مواد موجود در هسته نوی كما و دنباله را تعیین می كنند).
دنباله دار ها از كجا می آیند؟
دنباله دار ها در دو جا به طور بارز یافت می شوند :كمر بند كوییپر و ابر اورت.دنباله دار های كوتاه مدت معمولا از ناحیه ای به نام كمربند كوییپر می آیند.این كمربند فراتر از مدار نپتون قرار گرفته است.اولین جرم متعلق به كمربند كوییپر در سال 1922 كشف شد.این اجسام معمولا كوچك هستند و اندازه ی آن ها از 10 تا 100 كیلومتر تغییر می كند.طبق رصد های هابل حدود 200میلیون دنباله دار در این ناحیه وجود دارد كه گمان می رود از ابتدای تشكیل منظومه ی شمسی بدون تغییر مانده اند.دنباله دار های با تناوب طولانی مدت از ناحیه ای كروی متشكل از اجرام یخ زده به نام ابر اورت سرچشمه می گیرند.این اجرام در دورترین قسمت منظومه ی شمسی قرار دارند و از آمونیاك منجمد ، متان ، سیانوژن ، یخ آب و صخره تشكیل شده اند.معمولا یك اختلال گرانشی باعث راه یافتن آن ها به داخل منظومه ی شمسی می شود.
مسیر حركت دنباله دارها
مدار سیارات نزدیك به دایره است حال آن كه مدار دنباله دار ها به شدت بیضوی است. به علت تاثیرات گرانشی دنباله دار ها در حضیض سریعتر حركت می كنند تا در اوج.دنباله دار ها از مدت چرخششان یه دور خورشید طبقه بتدی می شوند: دنباله دار ها بامدت تناوب كوتاه و متوسط-مانند هالی با دوره تناوب 76 سال- بیشتر در بین خورشید و پلوتون به سر می برند.این دنباله دارها ابتدا در كمربند كوییپر هستند ولی نیروی گرانش یكی از سیارات به خصوص مشتری آن ها را نزدیك خورشید می راند و دوره تناوب آن ها كمتر از 200 سال است.(شومیكر-لوی 9 یكی از این دنباله دارها بود كه عاقبت در مشتری سقوط كرد). دنباله دار های بلند مدت با تناوبی بیش از 200 سال كه بیشتر در ابر اورت هستند. هیل پاب نمونه ای از این دنباله دار ها است كه تناوبی برابر با4،000 سال دارد.
ستارگان دنباله دار بر اساس دوره تناوب مداری شان به دو دسته تقسیم میشوند:
ستارگان دارای دوره تناوب مداری بیش از 200 سال و ستارگانی كه دوره تناوب مداری شان كمتر از 200 سال می باشد.
گروه اول، ستارگان با دوره تناوب طولانی و گروه دوم ستارگان با دوره تناوب مداری كوتاه هستند.
این ظن وجود دارد كه ستارگان دارای دوره تناوب مداری كوتاه، زمانی در ابر اوپتیك - اورت دارای دوره تناوب طولانی بوده اند. بسیاری از ستارگان دارای دوره تناوب مداری كوتا ، در فواصل زمانی منظمی دیده شده اند كه معروفترین آنها ستاره دنباله دار هالی است. ستاره دنباله دار انكی كوتاهترین دوره تناوب مداری را دارد كه 5/3 سال می باشد.
ستارگان دنباله دار با هر بار گذشتن از كنار خورشید، مقداری از مواد خود را بر اثر تبخیر از دست می دهند. دنباله ستارگان دارای دوره تناوب مداری كوتاه، بسیار درخشان است، اما با هر بار گذشتن از كنار خورشید، مواد خود را از دست داده و بدین ترتیب، امكان رویت آنها كمتر می شود.
بعضی از این ستارگان قبل از متلاشی شدن فقط یك بار دیده می شوند، هر چند كه طول عمر معمولی یك ستاره دنباله دار با دوره تناوب كوتاه حدود 10000 سال است. گردش بسیاری از ستارگان دنباله دار دارای دوره تناوب طولانی بدور خورشید هزاران یا حتی میلیونها سال طول می كشد. بنابر این، طول عمر این ستارگان بسیار بیشتر از نوع دیگر است.
پدیده سراب 