طرز تهیه:

استکان‌های کمر باریکتون رو در بیارن و یک چای خوش رنگ دم کنید و آماده بشین برای درست کردن چای دو رنگ . اول نصف استکان رو آب جوش بریزین و چند حبه قند توی استکان بندازین و با قاشق چای خوری هم بزنین تا قند حل بشه . غلظت قند باید زیاد باشه و به حد اشباع برسه . یعنی وقتی که قند میندازین دیگه حل نشه و شیره ماننده بشه . برای این منظور تعداد ۴ تا ۶ حبه قند کافیه . حالا توی یک کاسه چای خالص بریزین و با استفاده از یک قاشق یا ملاقه کوچک به آرومی و کم کم روی این شیره چای بریزین . میبینین که آب در پایین و چای در بالا قرار میگیره . به همین سادگی . این روش بیشتر تفننی و سرگرمیه و مزه و طعم چای در اون چندان مطرح نیست مخصوصن هم که چایی شیرینه نه تلخ . به همین دلیل از آوردن این چای برای کسانی‌که عادت به نوشیدن داغ داغ چای دارن و تصور میکنن اگه چای بیش‌تر از دو دقیقه در استکان باقی بمونه از دهن می افته , خودداری کنید

1)جملات زیر را با کلمات مناسب کامل کنید؟1/5نمره

الف)جدول تناوبی عناصر بر اساس افزایش ............................تنظیم شده است.

ب)هنگام پراکنده شدن یونها در آب ،.................................آب افزایش میابد.

ج) نظریه ی .............................توسط داروین بیان شد

2)عبارت صحیح را با (ص)و غلط را با (غ) مشخص کنید.1/5نمره

الف)اتم هلیوم ساده ترین و سبک ترین اتم شناخته شده است.()

ب)تفاوت ایزوتوپ ها در تعداد نوترون ها می باشد .()

ج) طبق نظریه لامارک صفات اکتسابی ارثی می شوند.()

3)گزینه صحیح را با علامت (×) مشخص کنید.2نمره

(aدر ماده ای با فرمول شیمیایی Na2CO3 چند عنصر وجود دارد؟

الف)4ب)6ج)3د)5

(bسدیم کلرید چه نوع ترکیبی است؟

الف)مولکولیب)کووالانسیج)یونید) قلیایی

(cکدام یک از موارد زیر غیر الکترولیت است؟

الف) آبلیموب)سرکهج) شکرد)جوش شیرین

(dکدام ترکیب مولکولی در صنعت به عنوان کود شیمیایی کاربرد دارد؟

الف)اتانولب)اتیلن گلیکولج)تفلوند)آمونیاک

4)آلومینیوم فلزی است که در جدول تناوبی به صورت Al₁₃^{27نشان داده شده است.2نمره}

^{الف) آلومینیوم چندمین عنصر جدول تناوبی است؟}

^{ب)تعداد الکترون ها و پروتون ها و نوترون های آن چه قدر است؟}

^{ج)آیا این اتم خنثی است ؟چرا؟}

5) ویژگی مهم تركیب‌های یونی چیست؟ انمره

6). مدل اتمی بور را برای اتم لیتیم با عدد اتمی 3 و عدد جرمی 7رسم كنید.1نمره

7) دو مورد از ویژگی بازها را نوشته و دو ماده باز مثال بزنید؟2نمره

8) معادله خنثی شدن را بنویسید؟1نمره

9)چرا دریا و دریاچه ها برای تشکیل فسیل مناسب تر از سایر مناطق هستند؟1نمره

10) سه مورد از محل های روی خشکی را نام ببرید که امکان تشکیل فسیل در آنها وجود دارد؟5/1نمره

11)یون چیست و پیوند یونی را تعریف کنید؟2نمره

12) نظریه دووریس (جهش) را بنویسید و دو عاملی را که موجب تغییر در مولکول DNAمی شود را نام ببرید؟2نمره

13)مدل اتمی بورو رادر فورد چه تفاوتی با یکدیگر دارند؟1نمره

14)چرا به ایزوتوپ ها هم مکان می گویند؟5/0نمره

موفق و سر بلند باشید

۹۶.با مطالعه ی فسیل ها چه اطلاعاتی می توان به دست آورد؟
1) تعیین نوع محیط زندگی جانداران
2) تعیین قدمت لایه های رسوبی
3) چگونگی پیدایش جانداران
4) همه ی موارد

97. سرخس ها و خزه ها در كدام دوران پدید آمدند؟
1) سنوزوئیك
2) مزوزوئیك
3) پالئوزوئیك
4) پركامبرین

98. كدام ی كاز مطالب زیر نادرست است؟
1) جهش به وجود آورنده ی تغییرات در جانداران و انتخاب طبیعی گسترش دهنده ی آن در جمعیت هاست.
2) ماده ی اصلی سازنده كروموزوم ها، مولكول های DNA می باشند
3) وجود شباهت های میان جانداران، نشانه ی وابستگی آن ها به یك دیگر است.
4) محیط سبب پیدا آمدن انواع موجودات سازگارتر می شود

99. با توجه به نوع فسیل و نوع آب و هوا كدام یك درست نمی باشد؟
1) فسیل ماموت ← آب و هوای سرد و قطبی
2) فسیل سرخس ← آب و هوای گرم و مرطوب
3) فسیل دایناسور ← آب های گرم ، شور و عمیق
4) فسیل مرجان ← آب های گرم، شور و كم عمق

100. قدیمی ترین فسیل یافت شده مربوط به كدام گروه از جانداران می باشد؟
1) آغازیان
2) باكتری ها
3) شكم پایان
4) بندپایان

101. كدام یك حاصل برخورد دو ورقه ی اقیانوسی می باشد؟ (علوم اینفو)
1) رشته كوه های میان اقیانوسی
2) جزایر قوسی
3) كوه های آتش فشانی روی قاره ها
4) همه ی موارد

102 . كدام یك از مطالب زیر نادرست است؟
1) هر جا آتش فشان هست زلزله نیز وجود دارد.
2) حاصل دورشدن ورقه ها، گسترش كف اقیانوس ها می باشد
3) اختلاف چگالی بخش های نرم كره، عامل حركت ورقه هاست
4) در محل برخورد ورقه ها، مرتباً سنگ كره ی جدید تشكیل می شود.

103. كوه های آتشفشانی در اثر كدام حركت ورقه ها به وجود می آیند؟
1) برخورد دو ورقه ی قاره ای
2) برخورد دو ورقه ی اقیانوسی
3) برخورد ورقه ی اقیانوسی و قاره ای
4) دور شدن دو ورقه ی اقیانوسی

104. كدام یك از مطالب زیر درست است؟
1) امروزه نظریه ی وگنر كاملاً مردود است
2) همه ی ورقه های سنگ كره یك اندازه می باشند
3) طبق نظریه ی زمین ساخت ورقه ای، همه ی خشكی های امروزی از تجزیه یك قاره ی بزرگ به وجود آمده اند
4) ضخامت ورقه های قاره ای بیشتر از ضخامت ورقه های اقیانوسی می باشد

105. در كدام یك از حركت های ورقه ها نه تخریبی صورت می گیرد و نه پوسته ی جدیدی به وجود می آید؟
1) ورقه های واگرا
2) ورقه های همگرا
3) ورقه های لغزنده
4) هیچ كدام(علوم اینفو)

106. دمای سطحی كدام یك از ستاره های زیر بیشتر است؟
1) ستاره های زرد رنگ
2) ستاره های قرمز رنگ
3) ستاره های آبی رنگ
4) دمای سطح همه ی ستاره ها با هم برابر است .

107. برای تعیین تركیب ستاره ها از كدام وسیله استفاده می شود؟
1) تلسكوپ
2) رادیو تلسكوپ
3) طیف نگار
4) زاویه یاب

108. به اجرامی كه از جنس غبار، یخ ، مقداری گازهای منجمد و تا حدی گلوله برف گل آلود هستند چه می گویند؟
1) سیارك
2) شهاب سنگ
3) دنباله دار
4) شهاب

109. كدام یك از ذرات پرانرژی خورشید را منحرف كرده یا جذب می كنند؟
1) لایه ی اوزون
2) مگنتوسفر (علوم اینفو)
3) اتمسفر
4) اثر گلخانه ای

110. سیارك ها در بین كدام دو سیاره وجود دارند؟
1) زمین و مشتری
2) زمین و مریخ
3) مریخ و مشتری
4) زهره و عطارد

111. به شكل های خیالی از جانوران و گیاهان كه قدما برای مجموعه ای از ستارگان نزدیك به هم در نظر می گرفتند چه می گویند؟
1) كهكشان
2)صورت فلكی
3) دب اكبر
4) منظومه ی شمسی

112. كدام یك از سیارات زیر درخشان ترین سیاره ی منظومه ی شمسی می باشد؟
1) عطارد
2) زحل
3)زهره
4) مریخ

113. كدام یك از ویژگی های ذیل، (علوم اینفو)مربوط به خورشید نمی باشد؟
1) قطر آن 110 برابر قطر زمین است
2) منشأ گرمای آن تبدیلات هسته ای هیدروژن به هلیم می باشد
3) %95 حجم آن را co2 و ما بقی را بخار آب تشكیل می دهد
4) در سطح آن قسمت های سردتر و تیره رنگی به نام لكه های خورشیدی وجود دارد

114. كدام یك از سیارات زیر بیش ترین قمر را دارد؟
1) زحل
2) مشتری
3) اورانوس
4) زهره

115. به ترتیب طولانی ترین و كوتاه ترین روز كدام یك می باشند؟
1) اول دی، اول فروردین
2) آخر خرداد، آخر آذر
3) اول دی، اول تیر
4) اول فروردین ، اول مهر

********************

96. كدام یك از ماهیچه های زیر غیرارادی می باشد؟
1) بادبزنی
2) دو بطنی
3) دیواره یم معده
4) دو سر بازو

97. كدام یك از بافت های زیر دارای رگ خونی نمی باشد و در صورت آسیب دیدن به كندی بهبود پیدا می كند؟
1) ماهیچه ای
2) غضروفی
3) خونی
4) استخوانی

98. مفصل شانه از چه نوع می باشد؟(علوم اینفو)
1) ثابت
2) نیمه متحرك
3) لولایی
4) متحرك

99. كدام یك از مفصل های زیر ثابت می باشد؟
1) مهره های كمر
2) آرنج
3) زانو
4) جمجمه

100. اگر استخوان پای مرغی را ، در اسید رقیق قرار دهیم، پس از چند روز ...
1) استخوان در اسید حل شده و از بین می رود.
2) استخوان بدون اینكه شكل خارجی آن تغییر كند نرم می شود
3) استخوان سخت و محكم می شود زیرا پروتئین استخوان توسط اسید حل می شود و كلسیم آن باقی می ماند .
4) پروتئین موجود در استخوان در اثر نفوذ اسید به ژلاتین تبدیل می شود.

101. دستگاه استخوان بندی از كدام بافت یا بافت ها ساخته شده است؟
1) متراكم
2) اسفنجی
3) متراكم و اسفنجی
4) متراكم و پوششی

102. باتوجه به شكل ، چه نوع سیناپسی به وجود آمده است؟
1) اكسون ، دندریت
2) اكسون، میون
3) اكسون، اكسون
4) دندریت ، اكسون

103. كدام یك از مطالب زیر درست است؟(علوم اینفو)
1) پرده ی بیضی بین گوش میانی و گوش درونی قرار دارد
2) قسمت های مختلف زبان نسبت به مزه ها حساسیت یكسان دارند
3) سلول های استوانه ای بینایی برای تحریك شدن به نور زیاد نیاز دارند
4) برای تشخیص مزه فقط حس چشایی كافی می باشد.

104. به ترتیب نوك و عقب زبان كدام یك از مزه ها را دریافت می كنند؟
1) شیرینی ، شوری
2) ترشی ، تلخی
3)شیرینی، تلخی
4) شوری، ترشی

105 . سلول های تخصص یافته ی شنوایی در كدام قسمت قرار دارند؟
1) مجاری نیم دایره
2) بخش حلزونی
3) پرده صماخ
4) شیپور استاش

106. وقتی از اتاق تاریك به جای پر نور می رویم .....
1) قطر مردمك زیاد می شود
2) قطر مردمك كم می شود
3) قطر عنبیه كم تر می شود
4) قطر عنبیه زیاد می شود

107 . در افرادی كه دوربین هستند، .........
1) تصویر اشیای نزدیك، روی لكه ی زرد تشكیل می شود
2) تحدب عدسی كم شده است
3) با استفاده از عینك هایی با عدسی مقعر اصلاح می گردد
4) تصویر اشیای دور، جلوی لكه ی زرد تشكیل می شود


108. لكه ی زرد ...........
1) محل خروج عصب بینایی است
2) محل تشكیل تصویر بر روی شبكیه است
3) تنظیم كننده ی میزان نور وارد شده به چشم است
4) تغییر دهنده ی قطر عدسی، برای تشكیل تصویر است

109. كدام یك از لایه های چشم(علوم اینفو) وظیفه ی تغذی دیگر لایه ها را به عهده دارد؟
1) شبكیه
2) صلبیه
3) مشیمیه
4) قرنیه

110. هورمون رشد توسط كدام یك از غدد داخلی، ترشح می شود و ترشح بیش از حد آن در دوران رشد موجب چه اختلالی می شود؟
1) آدرنال ، دیابت
2) هیپوفیز، غول آسایی
3) غدد جنسی، آكرومگالی
4) هیپوفیز، كوتولگی

111. در جراحی قلب چنان چه ضربان قلب بیمار كاهش یابد بهتر است كدام هورمون را به خون او تزریق كنند؟
1) تیروكسین
2) هورمون رشد
3) آدرنالین
4) استروژن

112. كدام یك از غدد زیر از اتلاف سدیم جلوگیری می كند؟
1) تیروئید
2) فوق كلیوی
3) پانكراس
4) تیموس

113. هورمون آدرنالین توسط كدام یك از غدد زیر ترشح می شود؟
1) تیروئید
2) فوق كلیوی
3) پانكراس
4) غدد جنسی

114. به افزایش حجم كدام یك از غدد زیر، گواتر می گویند؟
1) هیپوفیز
2) تیروئید
3)لوزالمعده
4) فوق كلیوی

115. غده لوزالمعده، كدام هورمون را ترشح می كند و وظیفه ی آن چیست؟
1) آدرنالین، تنظیم مقدار كلسیم بدن
2) انسولین، تنظیم قند خون
3) تیروكسین، تنظیم قند خون
4) تستوسترون، تنظیم رشد بدن

دید کلی

تاریخچه

عوامل موثر در اسیدیته باران

اسیدهای موجود در باران اسیدی

اسیدهای عمده در باران اسیدی ، اسید سولفوریک و اسید نیتریک می‌باشد. بطور کلی این اسیدها به هنگام حمل توده هوایی کهآلاینده‌های نوع اول مثل و را دربر دارند، بوجود می‌آیند. از این رو معمولا محل نزول باران اسیدی دورتر از منبع آلاینده‌ها می‌باشد. باران اسیدی یک مشکل آلودگی است که به علت حمل دوربرد آلاینده‌های هوا توسط باد حد و مرز جغرافیایی نمی‌شناسد.

منابع تولید دی‌اکسید گوگرد

بطور کلی در مقیاس جهانی بیشتر بوسیله آتشفشانها و توسط اکسایش گازهای گوگرد حاصل از تجزیه گیاهان تولید می‌شود. این دی‌اکسید گوگرد طبیعی معمولا در قسمتهای بالای جو انتشار می‌یابد. بنابراین غلظت آن در هوای پاکیزه ناچیز می‌باشد. منبع عمده تولید ناشی از فعالیتهای انسانی احتراق زغالسنگ می‌باشد.

دی‌اکسید گوگرد بوسیله صنعت نفت به هنگام پالایش نفت یا تصفیه گاز طبیعی مستقیما یا به صورت در هوا انتشار می‌یابد. بیشتر کانیهای با ارزش در طبیعت به صورت سولفید یافت می‌شود. بنابراین هنگام استخراج و تبدیل آنها به فلز آزاد مقداری در هوا آزاد می‌شود و در اثر ترکیب با ذرات ریز بخار آب به تبدیل می‌گردد و در اثر کاهش دما در قسمتهای بالای جو به صورت باران اسیدی به زمین برمی‌گردد.

منابع تولید اکسیدهای نیتروژن

در هوای غیر آلوده به مقدار کم در اثر ترکیب اکسیژن و نیتروژن موجود در هوا هنگام رعد و برق ، وجود دارد و همچنین مقداری هم از رها شدن اکسیدهای نیتروژن از منابع زیستی حاصل می‌شود، اما که به عنوان آلاینده جوی محسوب می‌شود، از نیروگاهها و دود اگزوز خودروها ناشی می‌شود.

باران اسیدی در آمریکای جنوبی

1. اسیدسولفوریک که خود از اکسید شدن سولفید هیدروژن (از مواد فرار مناطق مردابی) تشکیل می‌شود.
   
   
2. اسید آلی که از سوختن مواد آلی بوجود می‌آید.
   
   عملکرد و آثار بارانهای اسیدی که بطور طبیعی مورد بررسی و مطالعه قرار گرفته است، ما را به سوی رخدادها زیستی فاجعه‌آمیز هدایت می‌کند. با وجود اینکه این پدیده منشا طبیعی دارد، محققان بر این باورند که عملکرد انسان در این رابطه بسیار تاثیر گذار است.

باران قلیائی

اثرات بوم شناختی باران اسیدی

آلاینده‌های نوع اول هوا مانند و آب باران را چندان اسیدی نمی‌کنند، اما این آلاینده‌ها می‌توانند طی چند ساعت یا چند روز به آلاینده‌های نوع دومی مثل و تبدیل شوند که هر دو در آب بسیار انحلال پذیر و جز اسیدهای قوی می‌باشند. در واقع تمام قدرت اسیدی در باران اسیدی ، به علت وجود این دو اسید است.

تاثیر روی اکوسیستم آبی

تاثیر روی گیاهان و جنگلها

• بعضی از اثرات مهم باران های اسیدی که « فومارو » در سال 1997 نیز به آنها اشاره کرده است، عبارتند از:
  
  

1. مضر برای انسان : ایجاد تنگی نفس ، برونشیت ، التهاب ریه ، آنفلوآنزا و سرماخوردگی
   
   
2. تخریب جنگلها : ریختن برگها ، تخریب ریشه توسط باکتریها، کاهش روند رشد ، تقلیل میزان محصول دهی ، کم شدن قدرت حیات.
   
   
3. خطرناک برای دریاچه‌ها : مرگ صدها گونه زیستی
   
   
4. تسریع در خوردگی مواد : خوردگی وسایل نقلیه و بناهای تاریخی

Meteorite

شهاب سنگها تکه هایی (عموما"سرگردان )جدا شده از سیارکها،ماه،مریخ وحتی شاید دنباله داران با وزنهای بین چند گرم تا چندین تن هستند که از فضا به زمین می افتند . این اجرام تا زمانی که در فضا سرگردان باشند شهاب واره نامیده شده و وقتی که یکی از آنها به جو زمین برخورد می کند معمولا" در ارتفاع های بین 120 تا 90 کیلومتری سطح زمین درخشش مختصری یا ردی درخشان زود گذز  ایجاد می کند که شخانه یا شهاب نام می گیرد. شهاب سنگهای بسیار بزرگ که سیارکهایی کوچکند هنگام برخورد با زمین منفجر می شوند وحفره هایی به نام دهانه های برخوردی پدید می آورند.سقوط آنها ممکن است با ظهور آتشگوی وسپس موج انفجار همراه باشد.به ندرت نیز برخورد آنها چنان انفجار آمیز است که سیر تاریخ زمین را دگرگون می سازد.در سالهای اخیر شهابسنگها ودهانه های  برخوردی به سبب کشف غرابت ایریدیومی موجود در میان رسوبات مرزی کرتاسه- ترشیاری در کانون توجهات قرار گرفته اند.احتمالا" ۶۵ میلیون سال پیش یک شهابسنگ بزرگ (یا هسته یک دنباله دار)در محلی که اکنون شبه جزیره یوکاتان نامیده می شود با سطح زمین برخورد کرد ودهانه بزرگی به قطر ۱۸۰ کیلومتر پدید آورد.

برخی شهابسنگها شبیه سنگهای آتشفشانی زمین هستند.برخی دیگر شبیه آلیاژ آهن - نیکلی هستند که طبق باورهای امروزین هسته زمین را می سازند با این وجود بسیاری دیگر به هیچ چیز زمینی شباهت ندارند وممکن است بازمانده ماده اولیه ای باشند که منظوه شمسی از آن پدید آمد.بررسی این شهابسنگهای آغازین در آزمایشگاه ،دانشمندان را قادر می سازد تا با بخشی از غبار اختری که منظومه شمسی از جمله خورشید،زمین وحتی خود آدمی از آن پدید آمد کارکنند.این اجرام نمونه ای از بخش های دست نایافتنی منظومه شمسی هستند که احتمالا" هیچگاه هدف بازدید فضانوردان نخواهند بود زیرا هزینه چنین سفرهای اکتشافی بسیار گزاف است.

شهابسنگها را معمولا" به نام  محلی که هنگام سقوط در آن حوالی دیده شده ویا محل یافتن  آنها می نامند.سقوط شهابسنگها در برخی موارد شامل هزاران قطعه سنگ یا آهن است که وزن همه آنها به چندین تن می رسد ومعمولا" در نواحی وسیعی توزیع می شوند.چنین مواردی را بارش شهاب سنگی می نامند.قطعه قطعه شدن شهابسنگهای بزرگ ناشی از  اثرات حرارتی و فشاری جو زمین است.

شهاب سنگها به سه دسته زیر تقسیم می شوند:

      سنگی: که عموما" از جنس سیلیکات بوده ومانند صخره های زمینی هستند. یافتن شهابسنگ های سنگی مشکل تر است. زیرا از سیلیکات هایی مانند سیلیکات ها ی سنگ های زمینی تشکیل شده اند. گونه ای از این شهابسنگها یعنی شهابسنگهای سنگی یوکریت به احتمال بسیار قوی از سیارک وستا که یکی از شناخته شده ترین سیارک ها است کنده شده اند.

شهابسنگ های سنگی به دو نوع کندریت و آکندریت تقسیم می شوند. شهابسنگ های که دارای دانه های کندرول هستند کندریت و آنهایی را که فاقد کندرول باشند را آکندریت می نامند. 

       سنگی آهنی : که تقریبا" مقدار آهن وسیلیکات آنها به یک اندازه است تعداد شهاب سنگهای یافت شده از این گروه نسبت به بقیه کمتر است. در آنها بلورهای سنگی در زمینه فلز دیده می شود و در مواردی سنگ و فلز با هم مخلوط شده اند.

     آهنی:سنگهایی که بطورکلی از نیکل و آهن تشکیل شده اند.این سنگها با توجه به نسبت این دو عنصر دارای چند زیر رده می باشد. شهابسنگ های آهنی بسیار کم در معرض هوازدگی قرار می گیرند. بنابر این چندین سال هم که از سقوطشان بگذرد باز هم شکل اولیه خود را حفظ می کنند. ولی شهابسنگ های سنگی را پس از چند سال به دشواری می توان از سنگ های زمینی تمیز داد.

بیشتر شهابسنگها نشانه هایی از  حرارت  وفشار های خاصی دارند وعقیده بر این است که تکه های اجرام بزرگتری مانند سیارکها بوده اند.گرچه شهابسنگهای مریخی و شهابسنگهای ماه هم شناسایی شده اند. مشاهدات طیفی از مدارک چنین عقیده هایی به حساب می آیند. این سنگها بر اثر برخوردهای فضایی شدید با سطح ماه یا مریخ به فضا پرتاب می شوند و پس از مدتی سرگردانی به دام گرانش زمین می افتند. تاکنون بیش از 30 شهابسنگ مریخی پیدا شده است. از آنجا که انسان هنوز ماموریت رفت و برگشتی به مریخ انجام نداده است تا نمونه هایی را به زمین بیاورد این سنگها تنها نمونه های مریخ روی زمین اند.

شهابسنگها از دید دیگری هم تقسیم می شوند:شهابسنگهای سقوط عینی یا Falls  که زمان سقوط مشاهده شده وپس از زمان کمی یافت می شوند  و شهابسنگهای یافته یا Finds   که مدت زمان زیادی پس از سقوط یافت می شوند.

شهابسنگهای سنگی بیشتر از دسته اول هستند بنابراین عقیده بر این است که عمده شهابسنگهای یافت شده  از این دسته باشند.شهاب سنگهای آهنی بیشتر از  دسته دوم هستند چراکه این سنگها تامدت زمانهای مدیدی پس از سقوط فرسوده وهوازده نمی شوند .

شهاب سنگهادارای ارزش بسیار هستند هم از دید دارندگان کلکسیون شهاب سنگ وهم از دید افراد متخصصی که روی منشا ء ومواد تشکیل دهنده آنها کار می کنند.هرچند مدتی چنین سنگهایی با زمین برخورد می کنند والبته بسیاری از آنها شاید هیچ وقت به دست انسانها نیافتند.

شهابسنگها به طور تصادفی در همه جای زمین از مناطق گرم استوایی تا مناطق سرد قطبی سقوط می کنند و جایی از سیاره میزبان بهتری برای آنها نیست. اما در پهنه یخزده و سفید پوش مناطق قطبی شهابسنگها را راحت تر از هر کجای دیگر می توان شناسایی کرد. چون در این مناطق بجز سنگ های آسمانی اغلب نشانی از سنگ دیگری نیست و جستجو گران آنها را می توانند از دوردست به خوبی شناسایی کنند. همچنین کویرهای شنی و صحراهای بسیار خشک نیز مانند صحرای آفریقا میزبانان بسیار خوبی برای شهابسنگ ها می باشند.

اگر ناظر سقوط یک شهاب سنگ را در چند صد متری خود ببیند احتمالا"نخواهد توانست آن را پیدا کند وآنهایی که به طور اتفاقی به ساختمانها یا خود رو ها می خورند آشکارا استثنایی هستند.سابقه موثقی از مرگ افراد بر اثر سقوط شهاب سنگ وجود ندارد هر چند شهاب سنگ ناخلایت در مصر هنگام سقوط در سال 1911 میلادی سگی را کشت.

طبق پیش بینی آماری به ازای هر سه شهاب سنگ که نزدیک قطبین سقوط می کنند،چهار سنگ نیز نزدیک به استوا می افتند،زیرا تمرکز گرانشی شهاب سنگها را به سوی نواحی استوایی سوق می دهد.

شهاب سنگها در تمام ساعات شبانه روز سقوط می کنند اما شمار آنها در بعد از ظهروشامگاه بیشتر است.زیرا هنگام چرخش زمین ،نیمکره ای که در آن زمان محلی از ظهر تا نیمه شب است با اجرامی مواجه است که در گردش مداری به دور خورشید از روبرو به زمین نزدیک می شوند. در این مواقع آنها آسانتر در میدان گرانش زمین به دام می افتند.بر عکس این اجرام از نیمکره ای که در آن زمان محلی از نیمه شب تا ظهر است دور می شوند.پس احتمال آنکه در میدان گرانشی زمین به دام بیافتند ضعیف است.بیشتر اجرام منظومه شمسی در همان جهت زمین بدور خورشید می گردند بنابراین هنگام مواجهه،اختلاف سرعت با زمین اندک است،یعنی فقط در حد چند کیلومتر در ثانیه.هر چه سرعت مواجهه کمتر باشد بخت آنکه جسم هنگام سقوط در جو زمین نسوزد و سالم به سطح زمین برسد بیشتر است.اجرام نادری که در جهت مخالف زمین بدور خورشید می گردند  احتمالا" یکراست به نیمکره ای که زمان محلی آن از نیمه شب تا ظهر است می خورند. در این رویا رویی ،سرعت نسبی زمین وجسم می تواند به 70 کیلومتر در ثانیه برسد.این اجرام با چنین سرعتی بخت ناچیزی برای بقاء دارند ودر جو می سوزند.

                                              شهاب سنگها چگونه بر زمین می افتند؟

شهاسنگها تا قبل از اینکه بر زمین سقوط کنند شهابواره نامیده می شوند.سرعت شهابواره ها هنگام مواجهه با زمین همواره از 2/11 کیلومتر در ثانیه(سرعت گریز از میدان گرانش زمین)بیشتر است.این مقدار تقریبا" 40 برابر  سرعت صوت است.وقتی شهابواره در ارتفاع 100-120 کیلومتر  است اصطکاک جوی چنان آن را داغ می کند که آتشگویی درخشان پدید می آورد.آنچه از این پس روی می دهد به سرعت،جرم،وسستی ماده شهابواره بستگی دارد.اجرام خیلی کوچک می سوزند وشهاب نام می گیرند.اما ریزترین آنها سالم می مانند وخرده شهابسنگ نامیده می شوند.شهابواره های سست بنیان نرسیده به ارتفاع 80یا90کیلومتری از هم می پاشند ودنباله هایی چندگانه برجای می گذارند.اجرام سختی که بیش از حدود10گرم وزن دارندتولید آتش گویی میکنندوممکن است بخشی از آنها تا ارتفاعات پایین تر دوام بیاورند.اجرام بزرگ تر آتشگویهایی می آفرینند که گاه به درخشانی خورشید اند.

هنگام عبور از میان جو گرداگرد شهابواره های کوچک تر از یک متر غلافی از گاز های ملتهب شکل می گیرد که قطر آن گاه تا 200متر هم میرسد.این غلاف براثر اصطکاک جوی که سطح شهابواره را ذوب وتبخیر میکندونیز عبور جسم از میان جو که به هوای اطراف بار الکتریکی میدهد پدید می آید.تمام گرمای حاصل حین ذوب وتبخیر از شهابواره دور میشود ودرون آن سرد باقی می ماند .با نفوذ شهابواره به ارتفاعات پایین تر،هوای چگال تر از شتاب آن میکاهد.اگر جسم تا سرعت های فروصوت سالم بماند آتشگوی اطراف آن خاموش می شود و باقیمانده تحت نیروی گرانش سقوط میکندوشهابسنگ نام میگیرد بقایای آخرین ماده مذاب روی سطح جسم جامد می شود ولایه ی نازک و معمولا" سیاهرنگ موسوم به لعاب سوختهمی سازد.یک آتشگوی در خشان ممکن است در صدها کیلومتر از مسیر پروازش مشاهده شود و در اغلب موارد تغییر رنگ دهد.آتشگویی با تلاشی شهابواره شعله ور میشود و مانند گویی تابناک، تندرو و دنباله دار به چشم  میرسد،مگر برای ناظرینی که آن را درست از روبرو میبینند.برای آنها دنباله دار ناپیداست ودر عوض آتشگویی به ظاهر ثابت می بینند که با حرکت به طرف آنها هرلحظه بزرگ تر می شودمعمولا" آتشگوی ها فقط برای چند ثانیه مرئی هستند اما ممکن است ردی (یا دنباله ای)از غبار در آسمان برجای بگذارندکه چند ده دقیقه دوام بیاورد.

اغلب همانطور که غرش رعد به دنبال برق شنیده می شود ظهور یک آتشگوی نیز با آثار صوتی همراه است ،علاوه بر این ممکن است اصوات اسرار آمیزی شبیه تاراق...توروق و هیس....هیس نیز همزمان  با ظهور آتشگوی شنیده شوند.از آنجا که صداهای اخیر همزمان با ظهور آتشگوی به گوش میرسند عامل آنها نیز  باید با سرعت نور حرکت کند یعنی به نوعی با امواج مغناطیسی مربوط باشد.اثرات صوتی آتشگوی های درخشان می تواند سبب لرزش وشکستن شیشه ها شودوحتی زمین را اندکی بلرزاند.به دنبال این ها ،صداهای وزوز و صفیر سوت احتمالا" خبر از سقوط اجرامی می دهد که از این پس باید شهابسنگ خوانده شوند.دلیل تکه تکه شدن بعضی از شهابسنگها حین سقوط بر زمین:

هنگامیکه شهابواره با سرعتی فراتر از صوتبه جو چگال زیرین نفوذ می کند هوای جلوی آن متراکم می شود در حالیکه در عقب آن خلاء تشکیل می گردد. شهابواره ها اغلب تحت این تنش دوام نمی آورند وترک می خورند ، بویژه اگر سستی هایی در آنهاوجود داشته باشد.چنین سستی هایی ممکن است درزها یا رگه های ضربه باشند که در فضا بر اثر برخورد سیارکها پدید می آیند.تلاشی ممکن است در چند مرحله صورت بگیرد وبارشی شهابسنگی از چند قطعه بزرگ وبسیاری قطعات کوچک تر پدید آورد.با این وجود معمولا" بیشتر جرم شهابسنگ در قطعه های بزرگ باق می ماند.قطعات  یا پاره های بارش در محوطه ای بیضی شکل روی زمین پراکنده می شوند وبزرگترین آنها روی خطی که از مسیر پرواز دورتراست به زمین می افتد.

شهاب سنگها از کجا می آیند؟

ما از همزمانی ظهور آتشگوی های درخشان وسقوط شابسنگها می دانیم که آنها از فضا می آیند اما برای شناسایی سرچشمه آنها در فضا،نیازمند تعیین مدار شهابواره ها قبل از مواجهه آنها با زمین هستیم.این موضوع نیازمند آگاهی از جهت وسرعت هر شهابواره در هنگام پرواز جوی است.جهت لی را می توان ب استفاده از دست کم ده مشاهده توسط راصدانی دقیق که در دو طرف مسیر پرواز بوده باشند دریافت.اما سرعت را فقط به کمک عکس هایی که با دوربینهای خاص تهیه شده باشند می توان انداز ه گیری کرد.تاکنون چند مورد  موفق در اندازه گیری مشخصات مداری شهاب سنگها انجام شده و  مشخص شده که تعدادی از آنها دارای سرچشمه با مدارهایی مشابه مدارهای خانواده ای  سیارکی با نام خانواده سیارکهای آپولو و به شکل مدارهای بیضوی از مدار زمین تا کمربند سیارکی هستند.کمربند سیارکی شامل تعداد بی شماری سیارات کوچک یا قطعت سیاره ای است که در مدارهای تقریبا" دایره ای بدور خورشید در گردشند.گهگاه گرانش مشتری یک سیارک را به مداری بیضیوار می کشاند.اگر این مدار بیضوی مدار زمین را قطع کند ممکن است سیارک یا تکه هایی از آن به زمین اصابت کندبعضی اجرام که در مدارهایی شبیه مدار سیارکهای آپولو حرک می کنند،از درون تلسکوپ ظاهری مه آلود دارنداینها دنباله دارهای کوتاه دوره(یعنی دنباله دارهایی که در محدوده داخلی منظومه شمسی حرکت می کنند وبه همین سبب به دفعات مشاهده می شوند)هستند  وآشکار است که آنها، یا پسمانده های آنها،نیز به زمین سقوط می کنند.دنباله دارهای دراز دوره مدارهای بیضی بسیار کشیده ای دارند وسرعتشان هنگام رویارویی با زمین آنچنان زیاد است که اثر اصطکاکی جو به تخریب کامل وحتی انفجار آمیز آنها می انجامد.با ان وجود دنباله داران دراز دوره م توانند در محدوده داخلی منظومه شمسی به دام بیافتند ومداری کوتاه دوره پیدا کنند.پس احتمالا" در مین ،هم مواد سیارکی وهم دنباله داری به شکل شهابسنگ وخرده شهابسنگ فرو می ریزند.علاوه بر منشاءشهایسنگی ودنباله داری،ترکیب سیزده شهابسنگ نشان می دهد که آنها از ماه هستند وهشت تای دیگر نیز منشاءمریخی دارند.

سرعت هیچ یک از آتشگوی ها،شهابها یا دنباله دارانی که تاکنون مشاهده شده اند از سرعت گریز از منظومه شمسی بیشتر نبوده است.سرعت گریز از منظومه شمسی عبارت است از سرعتی که جسم باید برای خنثی کردن گرانش خورشید داشته باشد تا از میدان گرانشی آن بگریزد و وارد فضای بین سیاره ای شود.بر عکس ،جسمی که از فضای بین ستاره ای وارد میدان گرانشی خورشید شود به طرف آن شتاب می گیرد.در این حال سرعت جسم برابر خواهد بود با سرعت آنها در فضای بین ستاره ای به اضافه سرعتی که بر اثر گرانش خورشید پیدا کرده است.بنابراین هرجمی که از بیرون به منظومه شمسی وارد شود با سرعی بیش از سرعت گریز حرکت خواهد کرد.چون تاکنون چنی شهابسنگی مشاهده نشده می توانیم بگوییم که شهابسنگهایی که بر زمین می افتند همگی به منظومه شمسی تعلق دارند.قابل ذکر است سرعت گریز از خورشید 618 کیلومتر در ثانیه است.

سالیانه چه تعداد شهاب سنگ بر سطح زمین می افتد؟

تحقیقات نشان می دهند سالانه در حدود 26000 شهابسنگ هر یک به وزن بیش از 100 گرم بر زمین سقوط می کنند. از این میان بیشتر آنها در اقیانوس ها که 70 درصد سطح زمین را پوشانده اند می افتند.از بقیه نیز فقط سقوط 5 تا 6 مورد مستقیما" مشاهده می شود ویا منجر به خسارت می شود.همین ها هستند که بازیابی شده ودر دسترس دانشمندان قرار می گیرند.نمونه هایی از تقریبا" 900 سقوط مشاهده شده با چشم در مموعه های شهابسنگی حفظ می شوند که بیشتر آنها نیز مربوط به دو سده اخیر هستند. به غیر از شهابسنگها،شهابها وخرده شهابسنگها نیز شاید سالانه 10000 تن به جرم زمین اضافه می کنند،البته این مفدار در 4550 میلیون سالی که از عمر زمین می گذرد چندان بر جرم آن(که شش ضربدر ده بتوان 21 است)نیفزوده است.

               چند پرسش وپاسخ درباره شهابسنگها

عمر شهابسنگ ها چقدر است؟
در زندگی هر شهابسنگ چهار دوره زمانی مجزا وجود دارد:
1- سن زمینی: منظور مدت زمانی است که از سقوط شهابسنگ بر سطح زمین می گذرد.
2- سن تابش پرتوهای کیهانی: دومین سن هر شهابسنگ دوره ای است که طی آن مانند جرمی کوچک در مداری به دور خورشید می گردید.
3- سن پیدایش: منظور مدت زمانی است که از آخرین رویداد عمده دمای زیاد در شهابسنگ می گذرد.
4- سن ماقبل پیدایش: تقریباً تمام عناصر به جز هیدروژن و هلیم در دل گونه های مختلف ستاره ها پدید آمده اند. این موضوع نه تنها درباره شهابسنگها بلکه در مورد هر آنچه در زمین یافت می شود و از جمله بدن خود ما صادق است. سن ما قبل پیدایش برای هر عنصر فاصله زمانی میان پیدایش آن در یک ستاره تا شرکت آن در تشکیل سیارات یا شهابسنگ ها است.

چگونه می توان شهابسنگ ها را از سنگهای زمینی تشخیص داد؟
شهابسنگ ها شگلهای گوناگونی دارند که این اشکال در شناسایی آنها به ما کمک می کنند. بسیاری از آنها رویه ای صاف دارند و فاقد لبه های تیزند. روی بعضی از آنها فرورفتگی ها و برجستگی های ملایمی به چشم می خورد. مثل اینکه روی آنها را با نوک انگشت فشرده اند. تا زمانی که شهابسنگ ها کاملاً در معرض هوازدگی قرار نگیرند در درون این فرورفتگی ها آثاری از پوسته سوخته و جوشیده شهابسنگ دیده می شود.
برای اینکه با اطمینان بسیار بدانید که کدام سنگ شهابسنگ است باید چند آزمایش انجام دهید:
1- چگالی سنگ را اندازه بگیرید. چگالی شهابسنگ ها حداقل 3/3 گرم در سانتی متر مکعب است. سنگی را که فکر می کنید شهابسنگ است را به دقت وزن کنید. اگر سنگ کوچک بود می توانید از یک جواهر فروش درخواست کنید آن را وزن کند. سپس حجم سنگ را محاسبه کنید. برای این کار می توانید آزمایش معروف ارشمیدس را انجام دهید. ظرفی را پر از آب کنید و سنگ را توی آن بیندازید. مقدار آبی را که بیرون می ریزد با سرنگ یا پیمانه ای که حجمش مشخص است اندازه بگیرید. حجم به دست آمده در واقع حجم سنگ است.. وزن را بر حجم تقسیم کنید تا چگالی بدست آید. اگر چگالی سنگ بیشتر از 3/3 گرم در سانتی متر مکعب بود احتمال آسمانی بودنش بیشتر است.
2- قطب نمایی را به سنگ نزدیک کنید. اگر عقربه قطب نما منحرف شد باعث خوشحالی است. چون هرچه خاصیت مغناطیسی سنگ بیشتر باشد احتمال شهابسنگ بودنش هم بیشتر است.
3- بخش کوچکی از سنگ را به آرامی با سمباده بسایید. در شهابسنگ های سنگی رگه ها یا دانه های درخشان فلزی دیده می شود. در شهابسنگ های آهنی نیز رگه ها به صورت شعاع های براق دیده می شوند که روی هم افتاده اند. دقت کنید که این شعاع های فلزی را با بلورها و رگه های درخشان کوارتز یا میکای سنگ های زمینی اشتباه نگیرید. با یک ذره بین با درشتنمایی 10 یا بیشتر این رگه ها را بررسی کنید و از زوایای مختلف به آنها نگاه کنید. سطح رگه ها باید مانند سطوح فلزی به نظر آیند. با سوزن تیزی روی آنها خط بکشید. اگر خش نیفتاد رگه ها فلزی اند و سنگ هم به احتمال بسیار زیاد شهابسنگ است.

آیا شهابسنگ ها ارزش مادی دارند؟
سیارک های موجود در کمربند سیارک ها حاوی مواد معدنی بسیار زیادی می باشند. طبق یک تخمین علمی ارزش تمام مواد معدنی موجود در کمربند سیارک ها برای هر انسان روی زمین معادل 100 میلیارد دلار است. البته شکی نیست که استخراج این معادن در حال حاضر بیش از این هزینه دارد. شهابسنگ هایی هم که به زمین سقوط می کنند دارای مقادیر بسیار ناچیزی از این مواد معدنی هستند که این مواد اطلاعات بسیار زیادی را از منظومه شمسی در اختیار دانشمندان قرار می دهد. به همین دلیل مراکز خرید و فروش شهابسنگ ها در برخی از کشورها دایر شده است که مشتریان اصلی این مراکز بیشتر اوقات موزه ها و مراکز پژوهشی اند که نمونه های مهم تازه یافت شده را خریداری می کنند. نشانی اینترنتی www.meteorite.com  و www.imo.net   نمونه ای از چنین مراکزی است که به خرید و فروش شهابسنگ ها می پردازد. همچنین در این سایت اطلاعات جامعی را درباره شهابسنگ ها می یابید.

بررسی ارزش اقتصادی دهانه های برخوردی،از داغ ترین عرصه های کاربرد این شاخه از علوم است.کشف تله های نفتی در ساختار برخوردی ایمز در تگزاس،الماس در ساختار غول پیکر پوپیگای فدراسیوم روسیه،طلا در حوضه های بوشولد و  ورده فورت در آفریقای جنوبی ونیکل در ساختار سادبری کانادا تنها گوشه ای از ارزش بالقوه نمودهای برخوردی است.                                

   منبع:دانشنامه ی ستاره شناسی

مطالبی مفید درباره شهاب سنگ ها

شهاب سنگ ها اجرام طبیعی هستند که توسط جاذبه ی زمین، به سمت آن کشیده شده و پس ازعبوراز جو به سطح زمین برخورد می کنند.این اجرام می توانند شامل تکه هایی ازسیارک ها، دنباله دارها و… باشند. سقوط شهاب سنگ ها ممکن است با ظهورآتش و سپس انفجار همراه باشد. شهاب سنگ ها را معمولا به نام محلی که درآن یافت می شوند نام گذاری می کنند.

مطالبی مفید درباره شهاب سنگ ها

شهاب سنگ ها اجرام طبیعی هستند که توسط جاذبه ی زمین، به سمت آن کشیده شده و پس ازعبوراز جو به سطح زمین برخورد می کنند.این اجرام می توانند شامل تکه هایی ازسیارک ها، دنباله دارها و… باشند. سقوط شهاب سنگ ها ممکن است با ظهورآتش و سپس انفجار همراه باشد. شهاب سنگ ها را معمولا به نام محلی که درآن یافت می شوند نام گذاری می کنند. بعضی از این اجرام شبیه به سنگ های آتشفشانی زمین هستند.برخی دیگر شبیه آهن- نیکلی هستند که طبق باورهای امروزین هسته ی زمین رامی سارند. با این وجود بسیاری دیگر به هیچ چیز زمینی شباهت ندارند.  بعضی ازشهاب سنگ ها ممکن است بازمانده ی  ماده ی اولیه ای که منظومه ی شمسی ازآن پدید آمده، باشند. بررسی این گونه شهاب سنگ ها درآزمایشگاه دانشمندان را قادر می سازد تا با بخشی ازغباراختری که منظومه ی شمسی – از جمله خورشید وزمین- ازآن پدید آمده کار کنند.سقوط شهاب سنگ ها در برخی موارد شامل هزاران قطعه سنگ است که وزن آن ها روی هم به چندین تن می رسد. چنین مواردی را ((بارش شهاب سنگی)) می نامند و به هر قطعه ی جداگانه از

 

 

بارش شهاب سنگی ((پاره)) می گویند.

یک پاره ی آهنی ازبارش شهاب سنگی

کامپو دل سی یه لو،آرژانتین.

                            

سقوط شهاب سنگ تنها مختص زمین نیست؛یعنی این احتمال وجود دارد که سطح کرات وسیارات دیگر نیزمورد اصابت شهاب سنگ ها قرارگیرد. به طورمثال دربیست وسوم فروردین امسال مریخ نورد روح تصویری را از محیط اطراف خود به زمین مخابره کرد که یک شهاب سنگ را در خود جای داده بود.شایان ذکر است که این شهاب سنگ آلن هیلز نام گرفته ویک شهاب سنگ آهنی است.

گاهی اوقات پیش می آید که شهاب سنگ بزرگی با سطح سیارات سنگی مانند زمین و مریخ ویا با سطح کراتی مانند ماه برخورد کنند.دراثر برخورد این گونه شهاب سنگ ها،روی سطح سیارات سنگی حفره ها وگودال هایی بوجود می آیند که تا حدودی به دهانه ی یک آتشفشان خاموش شباهت دارند؛به این حفره ها و گودال ها ((کریتر)) یا ((دهانه های برخوردی)) می گویند. دهانه ی برخوردی بسیار قدیمی واقع در بیابان آریزونا درآمریکای جنوبی ازاین جمله است.

 

خرده شهاب سنگ ها: کوچکترین اجرامی که به زمین سقوط می کنند گویچه های کیهانی وذرات غبار میان سیاره ای هستند.

گویچه های کیهانی، دانه های کروی کوچکی به قطر تقریبی ۱ میلی متریا کمترهستند.آن ها را درگل ولای ته اقیانوس ها،یعنی جایی که از خشکی دور است،ودریخ های قاره ی جنوب ونیز جزیره ی گرین لند یافته اند.

گویچه ای کیهانی به قطر ۲/۰ میلی متر

 

ذرات غبارمیان سیاره ای شکل نامنظمی دارند واندازه ی آن ها کمتر از۰۵/۰ میلی متراست.ناسا ازاواخردهه ۱۹۷۰ به کمک هواپیماهای بلند پروازی که مدل اصلاح شده ی هواپیمایU-۲ هستند،به نمونه گیری از آن ها پرداخته است.به تازگی نیز آن ها را مانند گویچه های کیهانی در یخ های قطب جنوب کشف کردند.گویچه های کیهانی وذرات غبار میان سیاره ای((خرده شهاب سنگ))نامیده میشوند.  

ذره ای از غبار میان سیاره ای

به قطر۲۰میکرومتر

 

ابعاد کوچک خرده شهاب سنگ ها به آنها امکان میدهد تا به راحتی گرما را  شکل تابش ازخود دورکنند وهنگام عبورازجوّّ زمین ذوب نشوند،لذا شکل اولیه ی خود راحفظ می کنند.شهاب سنگ های بزرگ ازنظرکانی شناسی با خرده شهاب- سنگ ها،که احتمالابسیاری ازآن ها ازدنباله داران جدا شده اند،تفاوت دارند.

منبع:نجوم ایران